Review: ASUS ROG Maximus Z690 Apex
Links; Navigatie;
Inmiddels heb ik de ASUS ROG Maximus Z690 Hero en Extreme goed aan de tand gevoeld. Met de Maximus Z690 Apex in handen mag het segment van dit moederbord direct duidelijk zijn. Twee geheugenbanken en veel meetpunten, kortom, het overklokkersbord van ASUS voor de Z690-generatie.
De basis van dit moederbord bestaat uit een 24+2-fasepowerdesign, uitgerust met RAA22010504 MOSFETS (Renesas), gewaardeerd op 105 A. Het gaat hier om een parallelle configuratie; er is dus geen sprake van een verdubbelaar. De 24 fasen zijn gereserveerd voor de processor in samenwerking met de RAA229131-controller (PWM-chip) ook afkomstig van Renesas.
Met deze inhoud mag het duidelijk zijn wat de visie is van de Apex: overklokken. Nu ben ik een beetje bescheiden, gezien het feit dat de toegepaste Intel Core i9 12900K een engineering sample is. De processor/chip heeft zich hier inmiddels in de praktijk bewezen als een mindere klokker. Verdere specificaties bespreek ik in de opvolgende hoofdstukken. Op het moment van schrijven is de ASUS ROG Maximus Z690 Apex beschikbaar voor circa € 579,-.
Hieronder treffen we de specificaties aan;
LGA 1700 en Z690
De 12e generatie aan Intel processoren komt met een nieuwe processorvoet, LGA1700, geschikt voor Intel Core, Pentium Gold en Celeron-processoren. De Z690-chipset introduceert op zijn beurt PCIe 5.0 en DDR5, iets wat we nog niet eerder zagen op een consumentenplatform. Tevens keren er veel aspecten terug van Z590, waar ik over de processoren minder lovend was, maar wel enthousiast over de chipset zelf. Het introduceerde namelijk Wi-Fi 6E, een nieuwere Realtek-audiocodec, USB 3.2 Gen 2×2 en Thunderbolt 4.
Uiteraard waren de features per moederbord verschillend, waar we vooral in het hogere segment meer features zagen. Z690 adopteert veel van deze bovengenoemde features, maar doet daar vervolgens nog een schepje bovenop. Meer connectiviteitmogelijkheden dankzij meer bandbreedte, waarmee het legioen aan USB-aansluitingen verder uitbreidt. Minder restricties vanuit de chipset dan Z590 maakt Z690 uitbundiger - heerlijk!
Voor de overklokker
De basis; het 24+2-fasen powerdesign is solide. De Maximus Z690 Apex moet overklokken toegankelijk maken. Voornamelijk speelt ASUS hier in op het overklokken op enthousiasteling niveau. Wat zijn dan exact de overklok smaakmakers van dit moederbord? Mooie features zijn zaken zoals de CMOS-CLR voor het resetten van BIOS-instellingen, de langzame modus voor het opstarten, de dubbele BIOS, een RSVD-optie voor koude omstandigheden -120°C met name voor LN2-overklokken, de LN2-modus zelf en ProbeIT, ofwel de directe meetpunten op het moederbord zelf. Deze meetpunten kan je eenvoudig uitlezen met een multimeter.
Op het moederbord zijn twee PCIe 5.0 x16-sloten te vinden voor een x16 of x8/x8-configuratie. Aanvullend met een PCIe 3.0 x4-slot en een PCIe 3.0 x1-slot. Totaal telt het moederbord vijf M.2-sloten, waarvan één PCIe 5.0 x4-slot en twee PCIe 4.0 x4-sloten op het moederbord zelf en twee PCIe 4.0 x4 sloten middels het DIMM.2-slot.
De diepte in met Intel Alder Lake en de Intel Core i9 12900K? Lees onze review en kom meer te weten over deze nieuwe architectuur, DDR5 en nog veel meer moois dat de 12de generatie aan Intel-processoren te bieden heeft.
De eerder besproken Intel-presskit krijg je hier al even op het netvlies, voordat ik de ASUS ROG Maximus Z690 Apex verder ga uitpakken.
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
De ASUS ROG Maximus Z690 Apex komt in een strakke verpakking. De inhoud, ofwel de accessoires zijn zeer compleet, iets wat zich kenmerkt bij de Maximus line-up aan moederbord. De accessoires bestaan uit een handleiding, stickervel, zes zwarte SATA-kabels, een USB-stick met drivers, RGB/ARGB-kabeltjes, een ROG GPU-houder (support), een gecombineerde Wi-Fi/Bluetooth-antenne, een ROG-sleutelhanger, een ROG DIMM.2-slot en de ROG M.2 adapter.
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
Als laatste accessoires licht ik de OSC-Sense uit. Dit is een zogenoemde “ROG True Voltician" c.q. USB-oscilloscoop" voor het uitlezen van parameters. Deze kan je gebruiken voor spanningen en kloksnelheden. Het printplaatje maakt contact middels een USB-verbinding om de VCore, VCCIN- en systeem agent-railmetingen af te lezen en dient tevens ter diagnose. Het is een mooie toevoeging voor de enthousiastelingen als het om overklokken gaat.
.JPEG)
De ASUS ROG Maximus Z690 Apex oogt industrieel in vergelijking met de ASUS ROG Maximus Z690 Hero en Extreme. Het moederbord laat meer van zijn printplaat zien, dan de zojuist genoemde moederborden. Iets wat ook redelijk typerend is voor de Apex line-up aan moederborden. Uiteraard is er een dikke combinatie aan heatsinks. Op de achterzijde van het moederbord krijg je een goede dosis aan printplaat te zien.
.JPEG)
.JPEG)
Op de linkerzijde van het moederbord bevindt zich het SupremeFX audiopakket, bestaande uit een Realtek ALC4082 in combinatie met een Savitech SV3H712-versterker. Uiteraard wordt geluidskwaliteit gewaarborgd i.c.m. de Gouden Nichicon-condensatoren.
.JPEG)
Op de onderrand van het moederbord is een legioen aan connectoren, pin-headers en switches te vinden, bestaande uit een ARGB (3-pin) en RGB (4-pin) header, de RSVD2-switch voor condities onder de -120 graden Celsius om de zogenoemde “Cold Boot Bug" te voorkomen, een V_LATCH-switch, een USB 3.2 Gen 1 header, een waterflowmeter header, een flow in en out header, een debug-header, de BIOS-switchknop, twee USB 2.0 headers en drie interne 4-pin fan headers.
.JPEG)
.JPEG)
De rechterzijkant van het moederbord is gesierd met zes SATA-poorten, een USB 3.2 Gen 1 header, een 4-pin fan header en de 24-pin ATX-connector. De Q-Latch PCIe-oplossing is uiteraard ook te vinden op de Maximus Z690 Apex. Je kan met deze knop eenvoudig videokaarten verwijderen uit het bovenste PCIe-slot.
Naast de 24-pin ATX-connector zit het feest aan meetpunten, in termen van dit moederbord: het ProbeIT gedeelte. Gecombineerd met diverse knoppen bestaande uit de RSVD1_pauze knop, de LN2-modus-knop, een retry-knop, de FlexKey-knop en diverse safe-opties voor het inladen onder extreme condities. Verder is hier ook nog een aan- en uitknop te vinden tezamen met een Q-post-scherm en hardware LED-indicators.
.JPEG)
.JPEG)
Bovenaan het moederbord zijn nog eens vier 4-pin fan headers te vinden o.a. voor de CPU-fan en eventueel een AIO-pomp. Ook zijn hier nog een tweetal ARGB (3-pin) headers te vinden. Voeding krijgt het moederbord middels twee 8-pin CPU-powerconnectoren.
.JPEG)
.JPEG)
Het 24+2-fasen powerdesign is het neusje van de zalm van dit moederbord naast zijn sterke overklok features. Hier kom je een dikke heatsink tegen om de VRM’s te koelen. De RAA22010504 MOSFETS (Renesas) zijn gewaardeerd op 105A. Het gaat hier om een parallel configuratie, er is dus geen sprake van een verdubbelaar.
.JPEG)
.JPEG)
Het I/O van het moederbord bestaat uit een CMOS-knop, een BIOS flashback-knop, twee heerlijke legacy PS/2 aansluitingen voor een toetsenbord en muis, vier USB 3.2 Gen 1 poorten, vijf USB 3.2 Gen 2 poorten, een USB 3.2 Gen 2×2 Type-C poort, een Intel 2.5Gbps-ethernetpoort, twee SMA-aansluitingen voor de meegeleverde antenne (Wi-Fi 6E en Bluetooth 5.2), een optische audio-ingang en vijf audiojacks.
.JPEG)
Het mag duidelijk zijn dat de Maximus Z690 Apex gemaakt is voor de overklokker. Minder RGB-verlichting, minder schilden en bepantsering en minder “gamerish-looks". Tuurlijk; menig gamer kan er warm van worden, echter schaal ik dit moederbord toch echt in de categorie krachtpaters om een dikke overklok weg te zetten. De overklokker kan naar wens alles op de voet volgen en eenvoudig metingen doen met een multimeter. Voor het extreem overklokken tot ver onder het nulpunt biedt de Maximus Z690 Apex ook een prima featureset. Overigens is er wel wat RGB-verlichting te vinden op het moederbord zoals hieronder te zien.
.JPEG)
.JPEG)
.JPEG)
Het BIOS/UEFI heeft twee schillen als het om indeling gaat. De eerste schil is een eenvoudig overzicht met basale features zoals temperaturen, bootvolgorde, tijd en datum, kloksnelheden en geïnstalleerde ventilatoren. Bij ASUS krijgt het eenvoudige overzicht de naamgeving ‘EZ Mode’ - het zit hem in de naam. Bij EZ-mode zit nog een optie ‘EZ-Tuning Wizard’. Vanuit de EZ Mode kun je door naar de Q-Fan control-optie om aangesloten ventilatoren te beheren. Zichtbare opties als voluit, turbo en volledige snelheid zijn hier beschikbaar. Ook kun je daar kiezen om iedere header zijn werk te laten doen via PWM. Alle fan-headers op het moederbord zijn 4-pins en ondersteunen PWM.
.png)
.png)
.png)
In het Extreme Tweaker menu krijg je toegang om te overklokken. Opties zoals core voltage zullen we hier verder aanpassen voor het overklokken. Wil je de Turbo modus uitschakelen, multiplier aanpassen of nog dieper in de voltages springen; AI Tweaker is het menu. Ook komen we hier uiteraard instellingen voor DDR5 tegen.
.png)
.png)
.png)
Advanced beschikt over de ‘fysieke’ onderdelen die we eerder zagen op het moederbord. Configuratie van de USB-poorten, het uitschakelen van de LAN-poorten of SATA-poorten beheren.
.png)
.png)
.png)
Het monitormenu is verantwoordelijk voor het uitlezen van temperaturen en ventilatoren. Hier kun je kiezen of je wel of niet wil uitlezen. Daarnaast bevindt zich hier het boot-menu, waar we de Fast boot-modus kunnen inschakelen voor een lagere opstarttijd. Vaak in de praktijk wordt de UEFI-post dan overgeslagen om snelheid te winnen. Tevens kun je ook een boot-vertraging inschakelen; handig voor mensen die aan het overklokken zijn. Met een slow boot kun je gegevens/parameters rustiger inladen.
.png)
.png)
.png)
De voorlaatste pagina is de tool-pagina. Hier kun je actieve videokaarten bekijken en ook de PCI Express-snelheid/bandbreedte nagaan, het UEFI flashen, overklokprofielen aanmaken en verdere gegevens over het moederbord inzien.
.png)
.png)
En als laatste de save en exit pagina. Gewoon F10 drukken en een kruisje slaan voor een stabiele overklok; tot zover het UEFI van de ASUS ROG Maximus Z690 Apex.
.png)
Hieronder is meer informatie te vinden over de testomgeving en toegepaste testmethoden.
- BIOS: 0806
- Nvidia Driver: 496.76
- Instelling 1: Intel Core i9 12900K - 3,2GHz - 5,2GHz (stock)
Windows 10 vs. Windows 11
Wil je meer weten over de prestatieverschillen tussen Windows 10 versus Windows 11 met de Intel Core i9 12900K? Lees dan onze Intel Core i9 12900K review.
Richtlijnen
Als het gaat om verdere richtlijnen zijn eventuele verbeteringen vanuit ASUS uitgeschakeld. Dat wil zeggen dat de 12900K zich gedragen heeft conform de richtlijn van Intel zelf. Dit is om onnodige variabelen te voorkomen en een eerlijke vergelijking te maken, onafhankelijk van moederbord en/of fabrikant. Om dat te valideren, is een meting van de processorfrequentie gedaan gedurende een Blender-test. Dit was succesvol, want de verschillende, all-core turbofrequenties van beide kernsoorten vielen na een korte tijd altijd omlaag, om de vermogens-, ofwel TDP-richtlijnen van Intel te volgen.
*Voor het gebruik van de Noctua NH-D15 bij de 12900K is gebruikgemaakt van de Noctua NM-il7xx-MP83 Mounting Kit.
Als eindnoot: dit is een moederbordreview. Hier kijken we specifiek naar productiviteit en synthetische resultaten. Diepgaandere resultaten aangaande processor, temperatuur en gameresultaten zijn bestemd voor onze processor- en videokaartreviews. Hoewel we bij nieuwe CPU-lanceringen c.q. architecturen veelal de reviews uitbreiden met een goede dosis aan gameresultaten.
Productiviteit en synthetisch
7-Zip
Blender - BMW Render
Blender - Classroom Render
Cinebench R23
Javascript Kraken
SPECviewperf 2020
PCMark 10
3DMark
3DMark Fire Strike Ultra
3DMark Time Spy Extreme
3DMark Port Royal
De ASUS ROG Maximus Z690 Apex biedt een geweldige basis voor de overklokker. Daarmee treedt het moederbord in de voetsporen van eerdere Apex-moederborden, maar dan nog nét wat uitgebreider met een vleugje DDR5 en PCIe 5.0.
De combinatie van een Renesas RAA229131-controller (PWM-chip), Renesas RAA22010504 MOSFETS gewaardeerd op 105A in een parallel (teamed-configuratie) maakt de Maximus Z690 Apex een powerhouse. Het 24+2-fasen powerdesign met deze 105A MOSFETS c.q. VRM’s zijn hooggewaardeerd. De parallel, ofwel teamed-configuratie wil zeggen dat er per MOSFET een verbinding is met twee vermogensfasen. Iedere fasen (twee stuks) krijgen de getolereerde stromen middels het PWM-signaal. Deze gaan gelijktijdig aan- en uit. De balans is daarmee zeer zuiver ten opzichte van een conventioneel ontwerp met faseverdubbelaar. Duidelijke slagkracht van de Maximus Z690 Apex!
Overklok features zoals LN2-modus, de zeer uitgebreide opties van safe-features en de dubbele BIOS maken het verhaal nog wat completer. Niet te vergeten dat dit moederbord ook nog eens vijf M.2 SSD’s kan handhaven, afhankelijk van de configuratie/gebruik van de PCIe-sloten/lanes. Je bent daarmee ook PCIe 5.0 bestendig ter voorbereiding van Gen 5 SSD’s en toekomstige PCIe 5.0 videokaarten. En laten we vooral DDR5 op het Intel Alder Lake-platform niet vergeten, iets wat timings- snelheden naar een nieuw niveau doen tillen. Zeker niet onbelangrijk voor de overklokker.
De Maximus Z690 Apex oogt industrieel en is minder gemoeid met schilder en beschermende kappen. Heatsinks en blote printplaat bepalen het karakter van deze strakke moederbordplank. Tevens is connectiviteit met USB 3.2 Gen 2×2 aanwezig, evenals USB 3.2 Gen 1 en 2. Mocht je zoekende zijn naar een moederbord met Thunderbolt 4, dan valt de Maximus Z690 Apex af. Zowel een interne header als externe aansluiting zijn niet vertegenwoordigd op dit moederbord.
De visie mag gewoon duidelijk zijn: overklokken. Waar ik de ASUS ROG Maximus XIII Apex, de Z590-variant, bekroonde in mei 2021 als overklokwalhalla, volgt de ASUS ROG Maximus Z690 Apex prima in de voetsporen van dit moederbord. Het is letterlijk een gevalletje: klok-till-you-drop! Dit maakt de Maximus Z690 Apex een persoonlijke favoriet. Niet vaak kan ik een powerfasedesign van dit kaliber zo goed waarderen… delicious!
