Review: ASUS ROG Maximus Z790 Apex

Review: ASUS ROG Maximus Z790 Apex

• Productpagina

• Specificaties
• Chipset - Z790
• Showcase
• BIOS/UEFI
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

Net als de recent besproken ASUS ROG Maximus Z790 Extreme maakt ook de ASUS ROG Maximus Z790 Apex zijn debuut op het Z790-platform. Eerder in 2021 had ik het Z690-model van de Apex in handen. Ik bekroonde dit moederbord als zijnde overklokwalhalla.

Met kleine chipsetveranderingen tussen Z790 en Z690 zien we geen grootse verschillen, al doet de ASUS ROG Maximus Z790 Apex een beetje denken aan een wolf in schaapskleren. Het moederbord heeft qua featureset redelijk vergelijkbare eigenschappen als het Z690 Apex-model. Echter is de kleursamenstelling volledig op de schop gegaan, iets wat ik maar al te graag met je deel in de showcase.

Laat ik verdere specificaties reserveren voor het opvolgende hoofdstuk, want er valt veel te vertellen. De ASUS ROG Maximus Z790 Apex is verkrijgbaar bij onze webshoppartner Megekko. Bovenaan de review vind je de actuele webshopprijs.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

Hetzelfde lot overkomt de ASUS ROG Maximus Z790 Apex als de Maximus Z790 Extreme; verhoogde doorvoersnelheden voor het DDR5-werkgeheugen. Van de Z690-modellen zien we een duidelijke verschuiving. Het Z790 Apex-model loopt op tot snelheden maximaal/boven de 8000 MHz, waar dit op het Z690 Apex model tot maximaal/boven de 6600 MHz was.

Het PCIe 3.0 x4-slot en PCIe 3.0 x1-slot van de Z690 Apex maken plaats voor een PCIe 4.0 x4-slot en PCIe 4.0 x1-slot op de Z790 Apex - hier zien we dus een kleine verbetering. Bluetooth 5.2 maakt officieel plaats voor Bluetooth 5.3, wat in de basis niet direct een merkbaar verschil zal opleveren. Verder is alles gebleven hoe het is, met één uitzondering: het moederbord is visueel volledig wit met zilver geworden in plaats van zwart. Ik heb het dan niet enkel over de heatsinks in combinatie met het schild. Ook de volledige printplaat moet geloven aan een witte afwerking.

In de basis keert het 24+2 powerfasedesign terug. Uitgerust met Renesas RAA22010504 MOSFETS/VRM’s, ieder gewaardeerd op 105 A. Het gaat hier om een parallelle configuratie; er is dus geen sprake van een verdubbelaar. De 24 fasen zijn gereserveerd voor de processor in samenwerking met de RAA229131-controller (PWM-chip), ook afkomstig van Renesas.

De ASUS ROG Maximus Z790 Apex stelt overklokken centraal, net als zijn Apex-voorgangers deden. Voornamelijk speelt ASUS hier in op het overklokken op enthousiasteling niveau. Wat zijn dan exact de overklok smaakmakers van dit moederbord? Mooie features zijn zaken zoals de CMOS-CLR voor het resetten van BIOS-instellingen, de langzame modus voor het opstarten, de dubbele BIOS, een RSVD-optie voor koude omstandigheden -120°C met name voor LN2-overklokken, de LN2-modus zelf en ProbeIT, ofwel de directe meetpunten op het moederbord zelf. Deze meetpunten kan je eenvoudig uitlezen met een multimeter.

Op het moederbord zijn twee PCIe 5.0 x16-sloten te vinden voor een x16 of x8/x8-configuratie. Totaal telt het moederbord vijf M.2-sloten, waarvan één PCIe 5.0 x4-slot en twee PCIe 4.0 x4-sloten op het moederbord zelf en twee PCIe 4.0 x4 sloten middels het DIMM.2-slot.

Intel Raptor Lake brengt met de Z790-chipset nipt veranderingen met zich mee versus de Z690-chipset dat eerder uitkwam in 2021 met Intel Alder Lake. Hieronder bespreken we de belangrijkste aspecten ter ondersteuning en voor verdere besluitvorming.

Z790 versus Z690

Het is belangrijk om te weten dat beide chipsets gebaseerd zijn op processorvoet, LGA1700. Met deze bijkomstigheid zijn Intel Raptor Lake en Intel Alder Lake processoren uitwisselbaar op zowel Z790 als Z690-moederborden. Valt de keuze op Intel Raptor Lake in combinatie met een Z690-moederbord, dan dien je het allernieuwste BIOS te flashen op het moederbord naar keuze, waar een Z790-moederbord dit out-of-the-box ondersteunt.

Met de Z790-chipset komt er een klein beetje meer ruimte voor downstream PCIe-connectiviteit in de vorm van PCIe 4.0-lanes. De Z690-chipset levert twaalf PCIe 4.0-lanes en zestien PCIe 3.0-lanes, waar de Z790-chipset twintig PCI 4.0-lanes bezit en tot maximaal acht PCIe 3.0-lanes levert. Zo kan je beschouwen dat de Z790-chipset langzamere PCIe 3.0-lanes inwisselt voor snellere PCIe 4.0-lanes. Hiermee ontstaat er meer bandbreedte voor connectiviteit zoals meerdere M.2 SSD’s, USB 4.0 en Thunderbolt 4. In de basis levert de Z790-chipset ook één extra USB 3.2 Gen 2×2 poort.

Met de bovenstaande alinea op het netvlies zijn de veranderingen tussen Z790 en Z690 nipt te noemen. Meer bandbreedte dankzij de verschuiving van PCIe 3.0-lanes naar PCIe 4.0-lanes lijken vooral de sleutel te zijn naar de voornaamste verandering. Waar een extra USB 3.2 Gen 2×2 poort een fijne bijkomstigheid is, maar zeker geen grote gamechanger is wat mij betreft. In de basis tolereert Intel Raptor Lake hogere doorvoersnelheden in combinatie met Z790 als het om werkgeheugen gaat, hier zien we een verschuiving van DDR5-4800 naar DDR5-5600. Nu gaat DDR5-4800 uiteraard gewoon ook samen.

PCIe 5.0 CPU-lanes

Om zaken verder te concretiseren aangaande de CPU-lanes, ofwel lanes die afkomstig zijn van de processor blijven zaken op dit vlak ongewijzigd. Intel Raptor Lake processoren, de 13e-generatie zijn net als Intel Alder Lake processoren, de 12e-generatie in het bezit van 20 CPU-lanes. Deze zijn opgedeeld in zestien PCIe 5.0-lanes en vier PCIe 4.0 lanes.

In de diverse besprekingen en reviews aangaande AMD Ryzen 7000 en de X670E, X670, B650E en B650-chipsets is PCIe 5.0 vooralsnog toekomstmuziek. Met het gemis aan PCIe 5.0 videokaarten en PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s dienen we geduldig te blijven. Overigens kan ik wel stellen dat Intel Alder Lake met de Z690-chipset vooruitstrevend was in 2021, aangezien er hier al volledige ondersteuning was voor PCIe 5.0. Dit roept tegelijkertijd een dubbelgevoel op; praktisch gezien zijn de PCIe 5.0-lanes tot zover effectief onbruikbaar geweest.

Z790 versus X670E

De keuze voor Intel en AMD kan de nodige emoties oproepen. Voor sommige is het enkel blauw of rood. Objectief gezien sta ik hier volledig los van, het is belangrijk om te kijken naar de geboden prestaties in verhouding met de prijs. Uiteraard speelt de chipset daarin ook een belangrijke rol, wat zijn nu exact de verschillen tussen Intel Z790 en AMD X670E?

Zoals eerder besproken in dit hoofdstuk beschikt de Z790-chipset over twintig PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. Het X670E-chipset levert met zijn dubbele Promontory 21-chip twaalf PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. In de basis levert de Z790-chipset met acht PCIe 4.0-lanes meer bandbreedte wat inherent staat aan meer connectiviteitsmogelijkheden.

Toch is er nog een addertje onder het gras. De Z790-chipset levert in combinatie met een Intel Raptor Lake-S processor geen native ondersteuning voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Hier viert AMD zijn zegen omwille het feit dat er wel native ondersteuning is voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Deze kenmerk moet je toerekenen aan de processor, ofwel de aanwezige CPU-lanes. De Ryzen 7000 processoren bieden vierentwintig PCIe 5.0 CPU-lanes, hiermee is er zelfs native ondersteuning voor twee PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s. De keuze om dit te benutten is het spel der bandbreedte en ligt dus volledig bij de moederbordfabrikanten zelf. De restrictie vanuit AMD is dat er minimaal één PCIe 5.0 (Gen5) slot aanwezig moet zijn.

Met native zeg ik niet dat er geen PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD ondersteuning is op Z790. Ook hier krijgen moederbordfabrikanten de ruimte om te spelen met bandbreedte. De concessie die men moet maken is het opdelen van de aanwezige PCIe 5.0 x16-slot naar een x8/x8-configuratie om zo ruimte te maken voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Het “PCIe 5.0 toepassingsgebied" kan sterk per moederbord verschillen, waar de duurdere Z790-moederborden veelal trucjes hebben met switches en/of meegeleverde insteekkaarten. Met dat gezegd te hebben is er op dit vlak weinig veranderd ten opzichte van het Z690-platform.

De verpakking heeft een kleine upgrade gekregen in presentatie, iets wat ROG van mij ook wel met de verpakking van de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme had mogen doen. De accessoires bestaan uit een handleiding, stickervel, een USB-stick met drivers, een gecombineerde Wi-Fi/Bluetooth-antenne, een ROG DIMM.2-insteekkaart, de ROG M.2-insteekkaart, een Q-connector (pin-header), kleine onderdelen voor plaatsing van de M.2 SSD’s, een DDR5-fan holder samen met een 4-pin fan en een zogenoemde ROG overklok medaille. Deze ROG overklok medaille kan je fysiek tentoonstellen bij records.

Waar ik de ASUS ROG Maximus Z690 Apex benoemde als zijnde industrieel ontwerp; roept de ASUS ROG Maximus Z790 Apex andere gevoelens op. Het moederbord is geheel iets anders dan de Z790 Extreme en Z790 Hero. De Z790 Apex zet aan om een witte build te maken, sterker nog; het creert de basis van je build. Ondanks de kleine veranderingen vind ik dit een toffe zet van ROG. Ik zie de Apex al liggen op diverse testbenches van overklokkers en/of gedurende OC-events.

Op de linkerzijde van het moederbord bevindt zich het SupremeFX-audiopakket, bestaande uit een Realtek ALC4082 in combinatie met een Savitech SV3H712-versterker. Uiteraard wordt geluidskwaliteit gewaarborgd i.c.m. de gouden Nichicon-condensatoren.

Op de onderrand van het moederbord is een legioen aan connectoren, pin-headers en switches te vinden, bestaande uit een ARGB (3-pins) en RGB (4-pins) header, de RSVD2-switch voor condities onder de -120 graden Celsius om de zogenoemde “Cold Boot Bug" te voorkomen, een V_LATCH-switch, een USB 3.2 Gen 1-header, een waterflowmeter-header, een flow in en out-header, een debug-header, de BIOS-switchknop, twee USB 2.0-headers en drie interne 4-pins fan-headers.

De rechterzijkant van het moederbord is gesierd met zes SATA-poorten, een USB 3.2 Gen 1-header, een 4-pins fan-header en de 24-pins ATX-connector. De Q-Latch PCIe-oplossing is uiteraard ook te vinden op de Maximus Z790 Apex. Je kan met deze knop eenvoudig videokaarten verwijderen uit het bovenste PCIe-slot.

Naast de 24-pins ATX-connector zit het feest aan meetpunten, in termen van dit moederbord: het ProbeIT gedeelte. Gecombineerd met diverse knoppen bestaande uit de RSVD1_pauze knop, de LN2-modus-knop, een retry-knop, de FlexKey-knop en diverse safe-opties voor het inladen onder extreme condities. Verder is hier ook nog een aan- en uitknop te vinden tezamen met een Q-post-scherm en hardware LED-indicators.

Bovenaan het moederbord zijn nog eens vier 4-pins fan headers te vinden o.a. voor de CPU-fan en eventueel een AIO-pomp. Ook zijn hier nog een tweetal ARGB (3-pin) headers te vinden. Voeding krijgt het moederbord middels twee 8-pin CPU-powerconnectoren.

Het 24+2 powerfasedesign is het neusje van de zalm van dit moederbord naast zijn sterke overklok features. Hier kom je een dikke heatsink tegen om de VRM’s te koelen. De Renesas RAA22010504 MOSFETS/VRM’s zijn gewaardeerd op 105 A. Het gaat hier om een parallel configuratie, er is dus geen sprake van een verdubbelaar

De I/O van het moederbord bestaat uit een CMOS-knop, een BIOS flashback-knop, twee heerlijke legacy PS/2 aansluitingen voor een toetsenbord en muis, vier USB 3.2 Gen 1 poorten, vijf USB 3.2 Gen 2 poorten, een USB 3.2 Gen 2×2 Type-C poort, een Intel 2.5Gbps-ethernetpoort, twee SMA-aansluitingen voor de meegeleverde antenne (Wi-Fi 6E en Bluetooth 5.2), een optische audio-ingang en vijf audiojacks.

Het BIOS/UEFI heeft twee schillen als het om indeling gaat. De eerste schil is een eenvoudig overzicht met basale features zoals temperaturen, bootvolgorde, tijd en datum, kloksnelheden en geïnstalleerde ventilatoren. Bij ASUS krijgt het eenvoudige overzicht de naamgeving ‘EZ Mode’ - het zit hem in de naam. Bij EZ-mode zit nog een optie ‘EZ-Tuning Wizard’. Vanuit de EZ Mode kun je door naar de Q-Fan control-optie om aangesloten ventilatoren te beheren. Zichtbare opties als voluit, turbo en volledige snelheid zijn hier beschikbaar. Ook kun je daar kiezen om iedere header zijn werk te laten doen via PWM. Alle fan-headers op het moederbord zijn 4-pins en ondersteunen PWM.

In het Extreme Tweaker menu krijg je toegang om te overklokken. Opties zoals core voltage zullen we hier verder aanpassen voor het overklokken. Wil je de Turbo modus uitschakelen, multiplier aanpassen of nog dieper in de voltages springen; AI Tweaker is het menu. Ook komen we hier uiteraard instellingen voor DDR5 tegen.

Advanced beschikt over de ‘fysieke’ onderdelen die we eerder zagen op het moederbord. Configuratie van de USB-poorten, het uitschakelen van de LAN-poorten of SATA-poorten beheren.

Het monitormenu is verantwoordelijk voor het uitlezen van temperaturen en ventilatoren. Hier kun je kiezen of je wel of niet wil uitlezen. Daarnaast bevindt zich hier het boot-menu, waar we de Fast boot-modus kunnen inschakelen voor een lagere opstarttijd. Vaak in de praktijk wordt de UEFI-post dan overgeslagen om snelheid te winnen. Tevens kun je ook een boot-vertraging inschakelen; handig voor mensen die aan het overklokken zijn. Met een slow boot kun je gegevens/parameters rustiger inladen.

De voorlaatste pagina is de tool-pagina. Hier kun je actieve videokaarten bekijken en ook de PCI Express-snelheid/bandbreedte nagaan, het UEFI flashen, overklokprofielen aanmaken en verdere gegevens over het moederbord inzien.

En als laatste de save en exit pagina. Gewoon F10 drukken en een kruisje slaan voor een stabiele overklok; tot zover het UEFI van de ASUS ROG Maximus Z790 Apex.

Als eindnoot: dit is een moederbordreview. Hier kijken we specifiek naar productiviteit en synthetische resultaten. Diepgaandere resultaten aangaande processor, temperatuur en gameresultaten zijn bestemd voor onze processor- en videokaartreviews. Hoewel we bij nieuwe CPU-lanceringen c.q. architecturen veelal de reviews uitbreiden met een goede dosis aan gameresultaten.

Hieronder zijn resultaten te zien van de ASUS ROG Maximus Z790 Apex tegenover andere Z790 of Z690-moederborden. Het doel is om in dit hoofdstuk een algemene indruk van prestaties te geven. Prestatieverschillen tussen moederborden zijn veelal marginaal en niet te herleiden in de praktijk, kortom: het verschil is niet significant. Belangrijker gespreksonderwerp bij moederborden zijn zaken zoals de prijs, features en algemene kenmerken. Er is in de basis getest met een Intel Core i9-12900K, gezien we deze processor in eigen bezit hebben en consistent kunnen opvoeren. Voor de Intel Core i9-13900K resultaten verwijs ik je graag door naar onze geschreven review.

Een laatste doch belangrijke opmerking is het gebruik van MSI Game Boost bij de geteste MSI-moederborden - een optionele overklokinstelling die de processor daadwerkelijk overklokt. Het gebruik daarvan is enkel aan te raden met goede koeling, waarbij het niet gegarandeerd is dat de overklok stabiel is, noch blijft. Wel laat het hieronder de potentie van de instelling zien met een enkele druk op de knop tegenover andere merken.

De ASUS ROG Maximus Z790 Apex review neigt naar soortgelijke gevoelens als de ASUS ROG Maximus Z690 Apex review - gezien de kleine veranderingen. Dit ervaarde ik ook eerder tussen de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme en ASUS ROG Maximus Z690 Extreme.

Een aangename veranderingen mag zonder meer de visuele verschijning zijn. Van volledig zwart heeft ROG gekozen voor een witte samenstelling. Hoewel de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme heel dicht bij het hart staat, weet de ASUS ROG Maximus Z790 Apex dit misschien wel te overtreffen. Het moederbord is een geweldige basis voor een witte build, het is een parel om te zien.

De basis blijft ijzersterk als zijnde krachtpatser c.q. overklok walhalla. De Renesas RAA229131-controller (PWM-chip) samen met de Renesas RAA22010504 MOSFETS/VRM’s gewaardeerd op 105 A zijn geboren voor het overklokken. De parallel (teamed-configuratie) zorgt ervoor dat er per MOSFET/VRM een verbinding is met twee vermogensfasen. Iedere fasen (twee stuks) krijgen de getolereerde stromen middels het PWM-signaal. Deze gaan gelijktijdig aan- en uit. De balans is daarmee zeer zuiver ten opzichte van een conventioneel ontwerp met faseverdubbelaar. Dit is dan ook de slagkracht van de ASUS ROG Maximus Z790 Apex.

Het moederbord doorstaat een kleine upgrades van PCIe 3.0-sloten naar PCIe 4.0-sloten, echter is dit naar mijn mening minder relevant als zijnde overklok moederbord. Verder heeft het moederbord gewoon een twee PCIe 5.0 x16-sloten voor zowel een x16 als x8/x8-configuratie. Aanvullend kan je vijf M.2 SSD’s kwijt, waarvan vier PCIe 4.0 x4 en één PCIe 5.0 x4.

De LN2-modus als zijnde overklok feature is belangrijk onderdeel van dit moederbord. Opties zoals de safe-features en de dubbele BIOS mogen daarin ook niet ontbreken. Als het om connectiviteit gaat heb je wat legacy aansluitingen op het I/O, maar beschik je ook gewoon over USB 3.2 Gen 2×2. Voeg daaraantoe Wi-Fi 6E, Bluetooth 5.3 en de hoogwaardige Realtek ALC4082 in combinatie met een Savitech SV3H712-versterker… you get the point.

Het overklok walhalla blijft gehandhaafd in een visuele verschijning die mij doet plezieren. Alle gevoelens die ik eerder deelde over het ASUS ROG Maximus Z690 Apex model zijn ook hier van toepassing. Wat een verdomd lekker moederbord.