Review: ASRock Z790 PG Lightning + 13.3″ Side Panel Kit

Review: ASRock Z790 PG Lightning + 13.3″ Side Panel Kit

• Productpagina: ASRock Z790 PG Lightning
• Productpagina: ASRock 13.3″ Side Panel Kit

• Specificaties
• Chipset - Z790
• Showcase
• BIOS/UEFI
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

Met de ASRock Z790 PG Lightning voeg ik wederom een Z790-moederbord toe aan mijn lijst. De unieke toevoeging van een eDP-aansluiting maakt het een interessante toevoeging. In deze review combineer ik het bord met de ASRock 13.3″ Side Panel Kit voor directe verbinding met de aanwezige eDP-aansluiting.

De eDP-aansluiting levert simultaan voeding en tranmissie van het videosignaal. Het gaat dan ook uit van een plug & play-principe. De 13.3″ Side Panel Kit bezit een 13,3″ beeldscherm met een Full HD-resolutie (1920×1080) die gebruikt kan worden als secundair beeldscherm. Het scherm kan ook gebruikt worden als primair beeldscherm, al schiet dit naar mijn mening zijn doel voorbij. Het beeldscherm is vooral bedoeld voor plaatsing in de behuizing tegen het zijpaneel. Op deze wijze kan je productiviteit verhogen en eventueel naar wens systeemparameters tonen.

Laat ik verdere specificaties reserveren voor het opvolgende hoofdstuk; er valt namelijk genoeg te vertellen. De ASRock Z790-PG Lightning is verkrijgbaar bij onze webshoppartner Megekko. Bovenaan de review vind je de actuele webshopprijs.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

De ASRock Z790 PG Lightning heeft een 14+1+1 powerfasedesign, waarvan veertien bedoeld voor de Vcore, één voor het geheugen en één voor de ingebouwde GPU van de processor. In oktober 2022 besprak ik de ASRock Z790M PG Lightning; het Micro ATX-model van dit moederbord. De ASRock Z790 PG Lightning is als zijnde ATX-moederbord wat ruimer opgezet en heeft om die simpele reden wat meer PCIe-connectiviteit.

In de basis heeft het moederbord een PCIe 5.0 x16-slot. Aanvullend zit er nog een PCIe 4.0 x16-slot en drie PCIe 3.0 x1-sloten op. Aan M.2 connectiviteit zijn er vier PCIe 4.0 x4 M.2-sloten aanwezig. Opvallend detail is de aanwezigheid van een fysieke USB 3.2 Gen 2×2 Type-C poort op het moederbord I/O. In deze prijsklasse kom ik dat zelden tegen, vooral als het om Z790 gaat.

De ASRock 13.3″ Side Panel Kit komt, zoals in de inleiding vermeld, met een beeldscherm van 13,3″. Deze kan je rechtstreeks aansluiten op de eDP-aansluiting van de ASRock Z790 PG Lightning; om die reden staan beide producten centraal in deze review. De eDP-aansluiting levert zowel voeding als transmissie van het videosignaal. Extra kabels buiten de behuizing zijn dus niet benodigd.

Intel Raptor Lake brengt met de Z790-chipset nipt veranderingen met zich mee versus de Z690-chipset dat eerder uitkwam in 2021 met Intel Alder Lake. Hieronder bespreken we de belangrijkste aspecten ter ondersteuning en voor verdere besluitvorming.

Z790 versus Z690

Het is belangrijk om te weten dat beide chipsets gebaseerd zijn op processorvoet, LGA1700. Met deze bijkomstigheid zijn Intel Raptor Lake en Intel Alder Lake processoren uitwisselbaar op zowel Z790 als Z690-moederborden. Valt de keuze op Intel Raptor Lake in combinatie met een Z690-moederbord, dan dien je het allernieuwste BIOS te flashen op het moederbord naar keuze, waar een Z790-moederbord dit out-of-the-box ondersteunt.

Met de Z790-chipset komt er een klein beetje meer ruimte voor downstream PCIe-connectiviteit in de vorm van PCIe 4.0-lanes. De Z690-chipset levert twaalf PCIe 4.0-lanes en zestien PCIe 3.0-lanes, waar de Z790-chipset twintig PCI 4.0-lanes bezit en tot maximaal acht PCIe 3.0-lanes levert. Zo kan je beschouwen dat de Z790-chipset langzamere PCIe 3.0-lanes inwisselt voor snellere PCIe 4.0-lanes. Hiermee ontstaat er meer bandbreedte voor connectiviteit zoals meerdere M.2 SSD’s, USB 4.0 en Thunderbolt 4. In de basis levert de Z790-chipset ook één extra USB 3.2 Gen 2×2 poort.

Met de bovenstaande alinea op het netvlies zijn de veranderingen tussen Z790 en Z690 nipt te noemen. Meer bandbreedte dankzij de verschuiving van PCIe 3.0-lanes naar PCIe 4.0-lanes lijken vooral de sleutel te zijn naar de voornaamste verandering. Waar een extra USB 3.2 Gen 2×2 poort een fijne bijkomstigheid is, maar zeker geen grote gamechanger is wat mij betreft. In de basis tolereert Intel Raptor Lake hogere doorvoersnelheden in combinatie met Z790 als het om werkgeheugen gaat, hier zien we een verschuiving van DDR5-4800 naar DDR5-5600. Nu gaat DDR5-4800 uiteraard gewoon ook samen.

PCIe 5.0 CPU-lanes

Om zaken verder te concretiseren aangaande de CPU-lanes, ofwel lanes die afkomstig zijn van de processor blijven zaken op dit vlak ongewijzigd. Intel Raptor Lake processoren, de 13e-generatie zijn net als Intel Alder Lake processoren, de 12e-generatie in het bezit van 20 CPU-lanes. Deze zijn opgedeeld in zestien PCIe 5.0-lanes en vier PCIe 4.0 lanes.

In de diverse besprekingen en reviews aangaande AMD Ryzen 7000 en de X670E, X670, B650E en B650-chipsets is PCIe 5.0 vooralsnog toekomstmuziek. Met het gemis aan PCIe 5.0 videokaarten en PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s dienen we geduldig te blijven. Overigens kan ik wel stellen dat Intel Alder Lake met de Z690-chipset vooruitstrevend was in 2021, aangezien er hier al volledige ondersteuning was voor PCIe 5.0. Dit roept tegelijkertijd een dubbelgevoel op; praktisch gezien zijn de PCIe 5.0-lanes tot zover effectief onbruikbaar geweest.

Z790 versus X670E

De keuze voor Intel en AMD kan de nodige emoties oproepen. Voor sommige is het enkel blauw of rood. Objectief gezien sta ik hier volledig los van, het is belangrijk om te kijken naar de geboden prestaties in verhouding met de prijs. Uiteraard speelt de chipset daarin ook een belangrijke rol, wat zijn nu exact de verschillen tussen Intel Z790 en AMD X670E?

Zoals eerder besproken in dit hoofdstuk beschikt de Z790-chipset over twintig PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. Het X670E-chipset levert met zijn dubbele Promontory 21-chip twaalf PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. In de basis levert de Z790-chipset met acht PCIe 4.0-lanes meer bandbreedte wat inherent staat aan meer connectiviteitsmogelijkheden.

Toch is er nog een addertje onder het gras. De Z790-chipset levert in combinatie met een Intel Raptor Lake-S processor geen native ondersteuning voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Hier viert AMD zijn zegen omwille het feit dat er wel native ondersteuning is voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Deze kenmerk moet je toerekenen aan de processor, ofwel de aanwezige CPU-lanes. De Ryzen 7000 processoren bieden vierentwintig PCIe 5.0 CPU-lanes, hiermee is er zelfs native ondersteuning voor twee PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s. De keuze om dit te benutten is het spel der bandbreedte en ligt dus volledig bij de moederbordfabrikanten zelf. De restrictie vanuit AMD is dat er minimaal één PCIe 5.0 (Gen5) slot aanwezig moet zijn.

Met native zeg ik niet dat er geen PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD ondersteuning is op Z790. Ook hier krijgen moederbordfabrikanten de ruimte om te spelen met bandbreedte. De concessie die men moet maken is het opdelen van de aanwezige PCIe 5.0 x16-slot naar een x8/x8-configuratie om zo ruimte te maken voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Het “PCIe 5.0 toepassingsgebied" kan sterk per moederbord verschillen, waar de duurdere Z790-moederborden veelal trucjes hebben met switches en/of meegeleverde insteekkaarten. Met dat gezegd te hebben is er op dit vlak weinig veranderd ten opzichte van het Z690-platform.

De ASRock Z790M PG Lightning komt in een standaard moederbord verpakking. Accessoires bestaan uit een handleiding, twee zwarte SATA-kabels en drie M.2-schroefjes. Koellichamen c.q. de heatsinks zijn te vinden rondom de VRM’s en de chipset/PCH. Het moederbord heeft veel weg van de ASRock Z790M PG Lightning/D4; iets wat niet vreemd is.

Op de linkerzijde onderaan het moederbord is de Realtek ALC897 audiochip te vinden. Gevolgd door diverse connectoren bestaande uit een 3-pin ARGB-header, een 4-pin RGB-header, twee 4-pin fan headers, een Clear CMOS-header (jumper), een USB 2.0 header, de BIOS-chip en de algemene pin-headers voor het front I/O.

Aan de rechterzijde van het moederbord zijn vier SATA-poorten te vinden, een USB 3.2 Gen1 header, een USB 3.2 Gen1 header voor Type-C, de 24-pin ATX-connector gevolgd door nog eens drie 4-pin fan headers.

Totaal telt het moederbord vier PCIe 4.0 x4 M.2-sloten. Verder bestaan de algemene PCIe-sloten uit één PCIe 5.0 x16-slot, een PCIe 4.0 x16-slot en drie PCIe 3.0 x1-sloten. Er is ook nog een M.2 Wi-Fi slot voor de toevoeging van Wi-Fi middels een module.

Het 14+1+1 powerfasedesign bestaat uit 50A MOSFETS/VRM’s. Van deze MOSFETS zijn er veertien gereserveerd voor de Vcore, één voor het geheugen en één voor de ingebouwde GPU van de processor. Het moederbord verkrijgt voeding middels een twee 8-pin CPU-powerconnectoren.

Het moederbord I/O bestaat uit een PS/2 poort, vijf USB 3.1 Gen1 poorten, een HDMI-poort, twee uitsparingen voor de antennes, een USB 3.2 Gen2 poorten, een USB 3.2 Gen 2×2 Type-C poort, een 2,5Gbps-ethernetpoort en drie audiojacks. Iets wat vooral niet vergeten mag worden is de eDP-aansluiting. Deze bevindt zich aan de achterzijde van het moederbord.

Daarmee komen we aan bij de ASRock 13.3″ Side Panel Kit. Deze levert ASRock met accessoires bestaande uit een eDP-kabel, brackets voor montage met plakstrips, rubbers en kabelclips. Het betreft een IPS-beeldscherm van 13,3″ met een Full HD-resolutie van 1920×1080.

Het beeldscherm heeft een verversingsnelheid van 60Hz en komt met een helderheid van 300 cd/m2. Primair heeft het beeldscherm als doel: plaatsing in de behuizing voor het aflezen van systeemparameters. Nu kan je er veel meer mee en kan dit beeldscherm ook dienen als secundair beeldscherm voor productiviteit. De kijkhoeken zijn acceptabel te noemen.

Hieronder is een video te vinden van het schermpje in de ASRock 13.3″ Side Panel Kit. In dit geval met de benchmark van Call of Duty: Modern Warfare in actie. We waren op de redactie in ieder geval positief verrast door de helderheid en responstijd van het scherm.

Hieronder is een overzicht te vinden van de UEFI/het BIOS die je bij de ASRock Z790 PG Lightning aantreft.

Als eindnoot: dit is een moederbordreview. Hier kijken we specifiek naar productiviteit en synthetische resultaten. Diepgaandere resultaten aangaande processor, temperatuur en gameresultaten zijn bestemd voor onze processor- en videokaartreviews. Hoewel we bij nieuwe CPU-lanceringen c.q. architecturen veelal de reviews uitbreiden met een goede dosis aan gameresultaten.

Hieronder zijn resultaten te zien van de ASRock Z790 PG Lightning tegenover andere Z790 of Z690-moederborden. Het doel is om in dit hoofdstuk een algemene indruk van prestaties te geven. Prestatieverschillen tussen moederborden zijn veelal marginaal en niet te herleiden in de praktijk, kortom: het verschil is niet significant. Belangrijker gespreksonderwerp bij moederborden zijn zaken zoals de prijs, features en algemene kenmerken. Er is in de basis getest met een Intel Core i9-12900K, gezien we deze processor in eigen bezit hebben en consistent kunnen opvoeren. Voor de Intel Core i9-13900K resultaten verwijs ik je graag door naar onze geschreven review.

Benchmarks, rendering en compiling

De ASRock Z790 PG Lightning levert een acceptabele basis voor het geld. De mix aan connectiviteitsopties schalen zich echter niet aan het high-end Z790-niveau. Dan heb ik het niet enkel over de PCIe-lanes vanuit de processor en chipset, maar voornamelijk over de algemene doorvoersnelheid.

In de basis krijg je een 14+1+1-powerfasedesign dat prima oogt. Verder is er een ietwat verouderde Realtek ALC897-audiochip, een 2,5Gbps-ethernetpoort en vier PCIe 4.0 x4 M.2-sloten - oh, en het PCIe 4.0 x16-slot mag ik zeker niet vergeten. De aanwezige USB 3.2 Gen 2×2 Type-C-poort op de moederbord-I/O is overigens ook noemenswaardig.

Een PCIe 5.0 x4 M.2-slot is niet van toepassing, iets wat we vrijwel in alle gevallen zien in dit prijssegment. De interne USB 3.2 Gen 1-header voor een USB Type-C-poort valt op zijn beurt wat tegen - hier had ik lieve Gen 2 gezien, ofwel 10 Gbps. Desalniettemin heeft het moederbord een USB 3.2 Gen 2×2 Type-C-poort dat direct toegankelijk is, iets wat we ook niet altijd in dit prijssegment zien. Daarmee maakt de ASRock Z790 PG Lightning prima de balans op.

De eDP-aansluiting is in dit geval een mooie aanvulling. In de praktijk levert de ASRock 13.3″ Side Panel Kit een leuke ervaring voor de liefhebber. De aansluiting werkt naadloos zonder enige vorm van extra voedingskabels en/of kabels voor het videosignaal. Als het om kleuren en responsiviteit gaat, valt het 13,3″-scherm wederom goed op.

Het ontbreken van Wi-Fi-connectiviteit kan je compenseren door het plaatsen van een M.2 Wi-Fi module in het aanwezige M.2 Wi-Fi-slot. Als ik de ASRock Z790 PG Lightning in zijn volledigheid moet waarderen, is het een moederbord die in de basis een degelijk pakket levert voor zijn prijs en met de eDP-aansluiting een leuke bonus biedt voor de liefhebber.