Review: ASUS ROG Maximus Z790 Extreme

Review: ASUS ROG Maximus Z790 Extreme

• Productpagina

• Specificaties
• Chipset - Z790
• Showcase
• BIOS/UEFI
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

De ASUS ROG Maximus Z790 Extreme levert altijd het nodige praatwerk en leesvoer op. Het betreft immers het ultieme high-end bakbeest van ROG als het om moederborden gaat. Ook met de nieuwe Raptor Lake-generatie aan processoren weet ROG ons nogmaals te verwennen. Voor deze verwennerij is het ook altijd een kwestie van de spaarrekening te raadplegen, want de Extreme-moederborden hebben historisch gezien een stevige prijs. Hier is de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme geen uitzondering op deze regel.

Laat ik verdere specificaties reserveren voor het opvolgende hoofdstuk, want er valt veel te vertellen. De ASUS ROG Maximus Z790 Extreme is verkrijgbaar bij onze webshoppartner Megekko. Bovenaan de review vind je de actuele webshopprijs.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

In de basis leent de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme veel elementen van de ASUS ROG Maximus Z690 Extreme - zijn voorganger. Nu zijn de verschillen ten opzichte van de Z690-chipset niet groots, iets waar ik dieper op inga in het opvolgende hoofdstuk. Het 24+1 teamed powerfasedesign maakt zijn terugkeer, wederom met MOSFETS/VRM’s gewaardeerd op 105 A. Ik kan stellen dat dit heftig… nee, extreem is!

Ook maakt het moederbord wederom gebruik van een favoriet: een dual bios. Je kan wisselen tussen BIOS A en B met de toegewijde BIOS-knop op het moederbord zelf. In de basis zijn er twee PCIe 5.0 x16-sloten aanwezig met ondersteuning voor x16 of x8/x8-configuratie. Tevens bezit het moederbord nog een PCIe 4.0 x4-slot.

Het moederbord levert ondersteuning voor vijf M.2 SSD’s, waarvan één PCIe 5.0. Er is een daadwerkelijk Gen 5 M.2-slot aanwezig, ofwel, er is daar geen insteekkaart voor nodig. De overige twee M.2-sloten zijn PCIe 4.0 x4, waar je voor de overgebleven twee PCIe 4.0 x4 M.2-sloten dan wel een DIMM.2-insteekkaart dient te gebruiken. De sleuf voor deze DIMM.2-insteekkaart zit ter hoogte van de DDR5-geheugensloten.

De veranderingen tussen de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme en ASUS ROG Maximus Z690 Extreme zijn als volgt: het Z790 Extreme-model tolereert hogere doorvoersnelheden als het om geheugen gaat tot maximaal/boven de 7800MHz, waar dit op het Z690 Extreme model tot maximaal/boven de 6400MHz is. Het PCIe 3.0 x1-slot op het Z690 Extreme model maakt plaats voor een PCIe 4.0 x4-slot op de Z790 Extreme. Tevens biedt het Z790 model ondersteuning voor Bluetooth 5.3 versus Bluetooth 5.2 op de Z690 Extreme . De verschillen tussen de twee zijn daarmee relatief klein.

De ANIME MATRIX-ledverlichting keert terug; dit is een combinatie van mini-leds die visuele animaties vormen op het I/O. Verder siert de RGB-verlichtingsstrook aan de zijkant van het moederbord, in combinatie met een verlicht ROG-logo op de heatsink. Ter hoogte van het schild/de heatsink is de ASUS ROG Maximus Z790 Hero Extreme visueel gezien deels veranderd. Net als zijn voorganger betreft het hier een E-ATX-moederbord. Aanvullend is er ondersteuning voor Thunderbolt 4 en USB 3.2 Gen 2×2. De Marvell AQtion 10Gbps-ethernetpoort en de Intel 2,5Gbps-ethernetpoort zijn wederom aanwezig, net zoals de hoogwaardige Realtek ALC4082-audiochip in combinatie met een ESS SABRE9018Q2C 32-bit DAC.

Intel Raptor Lake brengt met de Z790-chipset nipt veranderingen met zich mee versus de Z690-chipset dat eerder uitkwam in 2021 met Intel Alder Lake. Hieronder bespreken we de belangrijkste aspecten ter ondersteuning en voor verdere besluitvorming.

Z790 versus Z690

Het is belangrijk om te weten dat beide chipsets gebaseerd zijn op processorvoet, LGA1700. Met deze bijkomstigheid zijn Intel Raptor Lake en Intel Alder Lake processoren uitwisselbaar op zowel Z790 als Z690-moederborden. Valt de keuze op Intel Raptor Lake in combinatie met een Z690-moederbord, dan dien je het allernieuwste BIOS te flashen op het moederbord naar keuze, waar een Z790-moederbord dit out-of-the-box ondersteunt.

Met de Z790-chipset komt er een klein beetje meer ruimte voor downstream PCIe-connectiviteit in de vorm van PCIe 4.0-lanes. De Z690-chipset levert twaalf PCIe 4.0-lanes en zestien PCIe 3.0-lanes, waar de Z790-chipset twintig PCI 4.0-lanes bezit en tot maximaal acht PCIe 3.0-lanes levert. Zo kan je beschouwen dat de Z790-chipset langzamere PCIe 3.0-lanes inwisselt voor snellere PCIe 4.0-lanes. Hiermee ontstaat er meer bandbreedte voor connectiviteit zoals meerdere M.2 SSD’s, USB 4.0 en Thunderbolt 4. In de basis levert de Z790-chipset ook één extra USB 3.2 Gen 2×2 poort.

Met de bovenstaande alinea op het netvlies zijn de veranderingen tussen Z790 en Z690 nipt te noemen. Meer bandbreedte dankzij de verschuiving van PCIe 3.0-lanes naar PCIe 4.0-lanes lijken vooral de sleutel te zijn naar de voornaamste verandering. Waar een extra USB 3.2 Gen 2×2 poort een fijne bijkomstigheid is, maar zeker geen grote gamechanger is wat mij betreft. In de basis tolereert Intel Raptor Lake hogere doorvoersnelheden in combinatie met Z790 als het om werkgeheugen gaat, hier zien we een verschuiving van DDR5-4800 naar DDR5-5600. Nu gaat DDR5-4800 uiteraard gewoon ook samen.

PCIe 5.0 CPU-lanes

Om zaken verder te concretiseren aangaande de CPU-lanes, ofwel lanes die afkomstig zijn van de processor blijven zaken op dit vlak ongewijzigd. Intel Raptor Lake processoren, de 13e-generatie zijn net als Intel Alder Lake processoren, de 12e-generatie in het bezit van 20 CPU-lanes. Deze zijn opgedeeld in zestien PCIe 5.0-lanes en vier PCIe 4.0 lanes.

In de diverse besprekingen en reviews aangaande AMD Ryzen 7000 en de X670E, X670, B650E en B650-chipsets is PCIe 5.0 vooralsnog toekomstmuziek. Met het gemis aan PCIe 5.0 videokaarten en PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s dienen we geduldig te blijven. Overigens kan ik wel stellen dat Intel Alder Lake met de Z690-chipset vooruitstrevend was in 2021, aangezien er hier al volledige ondersteuning was voor PCIe 5.0. Dit roept tegelijkertijd een dubbelgevoel op; praktisch gezien zijn de PCIe 5.0-lanes tot zover effectief onbruikbaar geweest.

Z790 versus X670E

De keuze voor Intel en AMD kan de nodige emoties oproepen. Voor sommige is het enkel blauw of rood. Objectief gezien sta ik hier volledig los van, het is belangrijk om te kijken naar de geboden prestaties in verhouding met de prijs. Uiteraard speelt de chipset daarin ook een belangrijke rol, wat zijn nu exact de verschillen tussen Intel Z790 en AMD X670E?

Zoals eerder besproken in dit hoofdstuk beschikt de Z790-chipset over twintig PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. Het X670E-chipset levert met zijn dubbele Promontory 21-chip twaalf PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. In de basis levert de Z790-chipset met acht PCIe 4.0-lanes meer bandbreedte wat inherent staat aan meer connectiviteitsmogelijkheden.

Toch is er nog een addertje onder het gras. De Z790-chipset levert in combinatie met een Intel Raptor Lake-S processor geen native ondersteuning voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Hier viert AMD zijn zegen omwille het feit dat er wel native ondersteuning is voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Deze kenmerk moet je toerekenen aan de processor, ofwel de aanwezige CPU-lanes. De Ryzen 7000 processoren bieden vierentwintig PCIe 5.0 CPU-lanes, hiermee is er zelfs native ondersteuning voor twee PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s. De keuze om dit te benutten is het spel der bandbreedte en ligt dus volledig bij de moederbordfabrikanten zelf. De restrictie vanuit AMD is dat er minimaal één PCIe 5.0 (Gen5) slot aanwezig moet zijn.

Met native zeg ik niet dat er geen PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD ondersteuning is op Z790. Ook hier krijgen moederbordfabrikanten de ruimte om te spelen met bandbreedte. De concessie die men moet maken is het opdelen van de aanwezige PCIe 5.0 x16-slot naar een x8/x8-configuratie om zo ruimte te maken voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Het “PCIe 5.0 toepassingsgebied" kan sterk per moederbord verschillen, waar de duurdere Z790-moederborden veelal trucjes hebben met switches en/of meegeleverde insteekkaarten. Met dat gezegd te hebben is er op dit vlak weinig veranderd ten opzichte van het Z690-platform.

Net als bij de ASUS ROG Maximus Z690 Extreme stelt de verpakking van de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme niet teleur. Wederom is het een bundel aan accessoires gevolgd door een high-end moederbord. Accessoires bestaan uit: een stickervel, zes zwarte SATA-kabels met luxe sleeve, een schroevendraaier, een USB-stick met drivers, RGB/ARGB-kabeltjes, een gecombineerde Wi-Fi/Bluetooth-antenne, een ROG-sleutelhanger en een ROG M.2 SSD-adapter voor (verticale montage) op het DIMM.2-slot. Op de verticale ROG M.2 SSD-adapter kan je twee M.2 SSD’s kwijt (slot 1 + 2).

ASUS levert als accessoires ook nog ROG-fancontroller mee. Compleet met aansluitkabel, ARGB-kabels en USB-kabels. Met dit beestje bouw je het festijn aan fans en ARGB-accessoires verder uit. Voor een stukje modding en de perfecte build in zijn thema is het een mooie toevoeging op de al rijke uitrusting van de printplaat van de Maximus XIII Extreme zelf. De fancontroller kan aangestuurd worden middels de FanXpert 4-software van ASUS. Aansluitingen bestaan uit twee temperatuursensoren/headers en zes ARGB-headers in combinatie met 4-pin aansluitingen voor fans. Dat is dus ruimte voor zes extra ARGB-fans.

Als laatste accessoires licht ik de OSC-Sense uit. Dit is een zogenoemde “ROG True Voltician" c.q. USB-oscilloscoop" voor het uitlezen van parameters. Deze kan je gebruiken voor spanningen en kloksnelheden. Het printplaatje maakt contact middels een USB-verbinding om de VCore, VCCIN- en systeem agent-railmetingen af te lezen en dient tevens ter diagnose. Het is een mooie toevoeging voor de enthousiastelingen als het om overklokken gaat.

De ASUS ROG Maximus Z790 Extreme heeft esthetisch veel weg van het Maximus Z790 Extreme model. De verandering zit hem visueel op het schild c.q. de PCH-heatsink. Het ROG-logo beoogt anders. Tevens is de Q-Latch PCIe-oplossing verplaatst. Kan ik een directe voorkeur voor het design geven; niet zozeer. De moederborden hebben simpelweg gewoon te veel van elkaar weg. Eerlijk is eerlijk: het is een beest om te zien, ook weegt het moederbord aardig wat.

Het SupremeFX audiopakket bestaat uit een Realtek ALC4082-audiocodec in combinatie met een ESS SABRE9018Q2C 32-bit DAC. Op de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme is deze opgenomen achter het schild. Onderop het moederbord siert een legioen aan aansluitingen, bestaande uit twee fysieke BLCK plus- en min knoppen, een RGB-header, een ARGB-header, een RSVD-switch, een Slow mode-switch, een V_Latch-switch, twee USB 2.0-poorten, een ReTry-knop, een BIOS-knop en een Safe_boot-knop. Kortom: het moederbord is onderaan rijkelijk gevuld met knoppen en switches. Verder zijn er nog twee 4-pin PWM-headers aanwezig, een flow in- en uit header voor waterkoeling en de pin-headers aansluitingen voor het I/O.

De rechterzijkant van het moederbord is rijkelijk gevuld met zes SATA-poorten, twee USB 3.2 Gen 1 headers, een USB 3.2 Gen 2×2 header en als kers op de taart een Thunderbolt 4 header. Al deze aansluitingen zijn horizontaal gepositioneerd op de rand van het moederbord en afgedekt achter het schild. Twee 4-pin PWM-headers zijn ook nog direct naar de ATX-connector te vinden. Bovenop het schild bevinden zich de aan- en uitknop in combinatie met een resetknop. De Q-Latch PCIe-oplossing is uiteraard ook te vinden op dit moederbord, deze is ten opzichte van het Z690 Extreme model verplaatst. Met deze knop eenvoudig videokaarten verwijderen uit het bovenste PCIe-slot.

Totaal kan het moederbord 128GB aan DDR5-werkgeheugen huisvesten, uiteraard onder hogere snelheden dat het Z690 Extreme model. Opties zoals dual-channel en XMP behoren tot de mogelijkheden. Het moederbord maakt naast het gebruik van informatie op het 2-inch OLED-scherm gebruik van een Q-postscherm. Middels het Q-postscherm kan je status aflezen middels codes, dit geldt voor werking en foutopsporing. Bovenaan het moederbord zitten nog eens drie 4-pin PWM-headers, bestemd voor CPU-koeler en AIO doeleinde. Het moederbord krijgt voeding middels de twee 8-pin CPU-connectoren.

Het teamed 24+1 powerfasedesign is waanzinnig. Het weergeeft de extreme kracht van dit moederbord, waar menig enthousiasteling en overklokker enthousiast van kan worden. Overigens zijn de heatsinks hier ook zeer “BEEFY", kortom: gewoon genieten.

De moederbord-I/O is rijkelijk aangekleed met aansluitingen, bestaande uit een CMOS-resetknop, een BIOS-knop, acht USB 3.2 Gen 2-poorten waarvan zeven Type-A en één Type-C, een HDMI-poort, een Thunderbolt 4 Type-C poort, een USB 3.2 Gen 2×2 USB Type-C poort, de SMA-antenne aansluitingen, een Marvell AQtion 10Gbps-ethernetpoort, een Intel 2,5Gbps-ethernetpoort, vijf audiojacks in combinatie met een optische audio-ingang.

Het BIOS/UEFI heeft twee schillen als het om indeling gaat. De eerste schil is een eenvoudig overzicht met basale features zoals temperaturen, bootvolgorde, tijd en datum, kloksnelheden en geïnstalleerde ventilatoren. Bij ASUS krijgt het eenvoudige overzicht de naamgeving ‘EZ Mode’ - het zit hem in de naam. Bij EZ-mode zit nog een optie ‘EZ-Tuning Wizard’. Vanuit de EZ Mode kun je door naar de Q-Fan control-optie om aangesloten ventilatoren te beheren. Zichtbare opties als voluit, turbo en volledige snelheid zijn hier beschikbaar. Ook kun je daar kiezen om iedere header zijn werk te laten doen via PWM. Alle fan-headers op het moederbord zijn 4-pins en ondersteunen PWM.

In het Extreme Tweaker-menu krijg je toegang om te overklokken. Opties zoals core voltage zullen we hier verder aanpassen voor het overklokken. Wil je de Turbo modus uitschakelen, multiplier aanpassen of nog dieper in de voltages springen; AI Tweaker is het menu. Ook komen we hier uiteraard instellingen voor DDR5 tegen.

Advanced beschikt over de ‘fysieke’ onderdelen die we eerder zagen op het moederbord. Configuratie van de USB-poorten, het uitschakelen van de LAN-poorten of SATA-poorten beheren.

Het monitormenu is verantwoordelijk voor het uitlezen van temperaturen en ventilatoren. Hier kun je kiezen of je wel of niet wil uitlezen. Daarnaast bevindt zich hier het boot-menu, waar we de Fast boot-modus kunnen inschakelen voor een lagere opstarttijd. Vaak in de praktijk wordt de UEFI-post dan overgeslagen om snelheid te winnen. Tevens kun je ook een boot-vertraging inschakelen; handig voor mensen die aan het overklokken zijn. Met een slow boot kun je gegevens/parameters rustiger inladen.

De voorlaatste pagina is de tool-pagina. Hier kun je actieve videokaarten bekijken en ook de PCI Express-snelheid/bandbreedte nagaan, het UEFI flashen, overklokprofielen aanmaken en verdere gegevens over het moederbord inzien.

En als laatste de save en exit pagina. Gewoon F10 drukken en een kruisje slaan voor een stabiele overklok; tot zover het UEFI van de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme.

Als eindnoot: dit is een moederbordreview. Hier kijken we specifiek naar productiviteit en synthetische resultaten. Diepgaandere resultaten aangaande processor, temperatuur en gameresultaten zijn bestemd voor onze processor- en videokaartreviews. Hoewel we bij nieuwe CPU-lanceringen c.q. architecturen veelal de reviews uitbreiden met een goede dosis aan gameresultaten.

Hieronder zijn resultaten te zien van de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme tegenover andere Z790 of Z690-moederborden. Het doel is om in dit hoofdstuk een algemene indruk van prestaties te geven. Prestatieverschillen tussen moederborden zijn veelal marginaal en niet te herleiden in de praktijk, kortom: het verschil is niet significant. Belangrijker gespreksonderwerp bij moederborden zijn zaken zoals de prijs, features en algemene kenmerken. Er is in de basis getest met een Intel Core i9-12900K, gezien we deze processor in eigen bezit hebben en consistent kunnen opvoeren. Voor de Intel Core i9-13900K resultaten verwijs ik je graag door naar onze geschreven review.

Een laatste doch belangrijke opmerking is het gebruik van MSI Game Boost bij de geteste MSI-moederborden - een optionele overklokinstelling die de processor daadwerkelijk overklokt. Het gebruik daarvan is enkel aan te raden met goede koeling, waarbij het niet gegarandeerd is dat de overklok stabiel is, noch blijft. Wel laat het hieronder de potentie van de instelling zien met een enkele druk op de knop tegenover andere merken.

De ASUS ROG Maximus Z790 Extreme volgt zijn voorganger royaal op. Met kleine chipsetveranderingen zijn de fysieke verschillen tussen het Z690 Extreme-model minimaal, nochtans blijft de basis ijzersterk van dit moederbord.

Het 24+1 teamed powerfasedesign bepaalt wederom de basis van dit moederbord. Uitgerust met MOSFETS/VRM’s van 105 A - krachtig! De parallel, ofwel teamed-configuratie stelt per MOSFET/VRM een verbinding met twee vermogensfasen. Iedere fasen (twee stuks) krijgen de getolereerde stromen middels een PWM-signaal. Deze gaan gelijktijdig aan- en uit. De balans is daarmee zeer zuiver ten opzichte van een conventioneel ontwerp met faseverdubbelaar. Deze teamed-configuratie siert de ASUS ROG Maximus Z790 Extreme. Het ASUS ROG Maximus Z790 Apex model maakt overigens ook gebruik van deze techniek.

Met ondersteuning voor vijf M.2-SSD’s, waarvan vier PCIe 4.0 x4 en één PCIe 5.0 x4, kan je veel kanten op. Ik ben inmiddels de SATA-poorten vergeten met al het M.2-geweld. Voor de liefhebbers zitten deze er wel op - maar liefst zes stuks. Verder levert het moederbord twee PCIe 5.0 x16-sloten die, wanneer ze simultaan gebruikt worden, overgaan op een x8/x8-configuratie. Tevens bevindt zich nog een PCIe 4.0 x4-slot op het moederbord.

Wederom is het connectiviteit alom - USB 3.2 Gen 2×2, USB 3.2 Gen1 en Gen2, Thunderbolt 4 en tig interne headers en knoppen bepalen de ijzersterke basis. Het is deftig verwerkt onder een schild aan de voorzijde van het moederbord die vervolgens subtiel aan de achterzijde is afgewerkt. Toevoegingen zoals het 2-inch LiveDash OLED-display en ANIME MATRIX-ledverlichting ogen visueel aantrekkelijk, waar het OLED-display functioneel systeemparameters kan tonen.

De ASUS ROG Maximus Z790 Extreme treedt in de voetsporen van de ASUS ROG Maximus Z690 Extreme. Dan wel met kleine veranderingen, wat op zijn beurt valt te weerleggen op de chipsetveranderingen. Daarbij is Raptor Lake-generatie interessanter dan ooit; vooral de combinatie met sneller DDR5-werkgeheugen speelt hier een cruciale rol. De ASUS ROG Maximus Z790 Extreme is iets om van te genieten voor degenen die het geld en de bereidheid hebben.