Review: Asus ROG Strix Z390-I Gaming

Review: Asus ROG Strix Z390-I Gaming

Na wat Micro-ATX moederborden op het Z390 platform, is het tijd voor een moederbord met een hoog schattigheidsgehalte. Een Mini-ITX moederbord met de potentie van een volwaardig Micro-ATX moederbord, jazeker! De form-factor kan wat misleidend zijn, op zijn minst zou je zeggen dat het er net bij komt kijken, schijn bedriegt; Intel Core i9 9900K proof? Oh yes!

Het tijdperk aan Mini-ITX moederborden was al even aangebroken. Toch bewijst het Z390 platform, ondanks de kleine veranderingen van het chipset zelf, dat meer gewoon goed mogelijk is. De Asus ROG Strix Z390-I Gaming is daar het bewijsmateriaal van. Een Mini-ITX moederbord met brutale looks in de zin van: come and get it of… Tough times never last, but tough motherboards do! De laatste is een mix van gevonden en eigen beeldvorming, maar goed: de Strix Z390-I Gaming gaat voor meer. Een combinatie van voldoende voorzieningen op een kleine printplaat met een karakter om te overklokken. De prijs? Circa 245 euro.

De specificaties zijn gezien de form-factor zeker niet teleurstellend. Even kort door de bocht: een Intel 9560 WiFi module met 2×2 MU-MIMO ondersteuning en Bluetooth versie 5, een Realtek ALC S1220 audiovoorziening, netjes weggewerkt op een geïntegreerd I/O-schild, ondersteuning voor maximaal 64GB aan werkgeheugen wat overklokbaar is tot 4500 MHz, USB generatie 2 poorten, een interne USB 3.1 generatie 2 interne header, twee M.2 (3) sloten en diverse jumpers en knoppen. Kortom: redelijk uitgebreid voor het formaat.

Asus kennende mag het ontwerp er zeker zijn, een combinatie van zwart- grijs en zilvertinten. Zeker niet onaangenaam voor het oog. In zijn Mini-ITX form-factor heeft het moederbord één PCI-e 3.0 x16 slot voor een videokaart. Voor de iGPU op de processor zelf bevindt er zich een DisplayPort en HDMI-poort op het I/O. Laten we het moederbord eens verder ervaren in het uitpak avontuur.

Voordat we doorgaan naar het uitpak avontuur, eerst nog even wat achtergrondinformatie. De nieuwkomer van deze generatie is de Intel Core i9 9900K. Voorheen zagen we de Intel Core i9 enkel verschijnen op het HEDT platform van Intel, oftewel High-end Deskstop. Bekend en nog steeds bekend om veel processorkracht en lanes.

De introductie van de Intel Core i9 9900K komt naar mijn inzien vooral voort uit de laatste ontwikkelingen van het AMD kamp. Intel ging van start met het introduceren van meer kernen op de processors tijden de release van Coffee Lake in 2017. Vorige generaties op het ‘consumenten- mainstream’ platform gingen enkel tot Quad Cores. Na de lancering van AMD Ryzen (generatie 1) was het wachten op een antwoord, wat beantwoord werd met Coffee Lake. Coffee Lake S doet daar een schepje bovenop, de Intel Core i7 8700K met 6 kernen om 6 threads wordt nu de Intel Core i7 9700K met 8 kernen om 8 threads. De Intel Core i9 9900K doet daar nog een grotere schep bovenop met HyperThreading. Dit maakt de 9900K een processor met 8 kernen en 16 threads dankzij de HyperThreading techniek.

Hoe zit het dan met de turbotechniek op deze processors? Ten opzichte van de Coffee Lake generatie zien we qua kloksnelheden kleine verhogingen. Dit geldt voor zowel de standaard klokfrequentie als turbofrequentie. De 8600K heeft een 3,6GHz standaard klokfrequentie met een turbo van 4,3GHz, wat nu op de 9600K een standaard klokfrequentie van 3,7GHz is en een turbo van 4,6GHz. Bij de 8700K is dit een standaard klokfrequentie van 3,7GHz met een turbo van 4,7GHz. De 9700K schakelt een stapje terug met een standaard klokfrequentie van 3,6GHz en schakelt weer vooruit met een turbo van 4,9GHz. Kers op de taart is natuurlijk de Intel Core i9 9900K. De 9900K heeft een standaard klokfrequentie van 3,6GHz met een turbo van 5,0GHz.

Ondertussen zien we de aantallen in GHz’s om onze oren vliegen. Toch val ik je hiermee nog even verder lastig. De turbo frequentie verdient toelichting. Net als bij vorige generaties is het zo dat niet alle kernen simultaan naar de turbo frequentie schakelen. De turbo heeft per processor een eigen verdeling. Laat ik ze één voor één toelichten. Bij de Intel Core i5 9600K is dit op 4,6GHz tot 1 kern, 4,5GHz bij 2 kernen, 4,4GHz bij 4 kernen en 4.3GHz bij 6 kernen. Gevolgd door de Intel Core i7 9700K met 4,9GHz op 1 kern, 4,8GHz bij 2 kernen, 4,7GHz bij 4 kernen en 4,6GHz bij 6 tot 7 kernen. Bij de Intel Core i9 9900K zien we wat minder stappen. Bij 5GHz is dit op 1 tot 2 kernen, bij 4,8GHz is dit bij 4 kernen en bij 4,7GHz is dit bij 6 tot 8 kernen. Al eerder vermeldt, maar zeker noemenswaardig: de 9900K, 9700K en 9600K hebben alle drie een TDP van 95 Watt. Overigens heeft de 9900K 16 MB aan cache, dit is 2MB L3 cache per kern, de 9700K 12 MB aan cache, dit is 1.5MB cache per kern en de 9600K 9 MB aan cache, wat ook 1.5MB cache is per kern.

De 9900K, 9700K en 9600K zijn gesoldeerde processors. Afgelopen generaties maakte Intel namelijk gebruik van een koelpasta tussen de chip en IHS. De TIM (Thermal Interface Material) krijgt op deze drie processors een soldeer upgrade, wat een positieve invloed zou moeten hebben op de temperaturen. Die zou de overklok potentie ten goede moeten komen. Zelf ben ik wel enthousiast dat Intel hier eindelijk weer voor gekozen heeft. Koelpasta was simpelweg een goedkopere oplossing in vergelijking met een gesoldeerde TIM.

Als laatste, voordat ik écht doorga naar het volgende hoofdstuk, mag een bespreking van het nieuwe Z390 platform/chipset niet ontbreken. Handig is om te weten dat zowel Z390 als Z370 Coffee Lake (de 8ste generatie) en Coffee Lake S (de 9de generatie) ondersteunen. Wel heeft het Z370 een BIOS update nodig. De grootste verschillen ten opzichte van Z370 zijn als volgt: vanaf het chipset directe ondersteuning voor USB 3.1 generatie 2 (10 Gbps) en 802.11ac WiFi. Ik duid specifiek ‘direct vanaf het chipset’ aangezien er Z370 moederborden zijn met aparte USB 3.1 generatie 2 controllers. Veel fabrikanten kozen ervoor om deze toe te voegen op specifieke moederborden. Idem dito voor 802.11ac WiFi, deze kwamen ook van derden. Bij Z390 zit het standaard ingebakken vanaf het chipset, wat best wel interessant is voor de beschikbare moederborden en prijzen. Fabrikanten kunnen nu zelf spelen met de mix aan USB poorten en headers, wat voorheen bepaald werd door de controllers van derden.

Net als op het Z370 chipset komen er 24 PCI-e 3.0 lanes vanaf het moederbord. Vanaf de 9900K, 9700K of 9600K komen er nog 16 (CPU) lanes bij. Nu kun je mooie combinaties maken, houd wel rekening met de PCI-e 3.0 lanes vanaf het moederbord, het feit is dat deze niet dezelfde bandbreedte hebben. Een dikke SLI setup met twee RTX2080 TI’s is mogelijk. Combineer je dit met NVMe schijven, veel USB aansluitingen, dat loop je mogelijk aan tegen een beperking aan. Dit is geen nieuwe theorie, het was namelijk ook van toepassing op het Z370 platform. Zie het ook niet als beperking, zie het als de limieten van dit chipset, waar je eventueel rekening mee kan houden. Genoeg gebrabbel over de nieuwe Coffee Lake S architectuur en Z390, laten we de processor eens nader bekijken!

Wat compacter maakt het buiten wat eenvoudiger. De verpakking is een typisch: “aahhhh wat schattig" momentje. Gewoon netjes en verzorgd. Moederbord in een antistatisch zakje, gevolgd door een laagje met acccessoires. Onderdeel van de accessoires zijn diverse leaflets en een handleiding, een viertal zwarte SATA-kabels, een RGB-kabel, de antenne, wat schroefjes voor de M.2 SSD’s en een pin-header verlangstukje, wat vooral handig is bij dit soort moederboden als de videokaart op zijn plek zit. Deze bedekt namelijk vaak de pin-headers, waardoor je genoodzaakt bent om de videokaart in zijn geheel te verwijderen.

Door naar het moederbordje zelf. Ik denk dat het verkleinwoord onvermijdelijk is tijdens deze review. Eerste indruk is vol met overtuiging. Ik speelde tijdens de inleiding met een tweetal quotes, afgaand op het ontwerp van dit moederbord. Ondanks het hoge schattigheidsgehalte, laat het moederbord iets pittigs zien. Als ik het in een Pokémon zou vertalen komt Chikorita als eerste in mijn op. Ik denk dat dit een redelijke vergelijking is. Visueel is het een feestje voor de ogen. Een dikke uitstraling met het I/O schild, mooi gecombineerd met de flinke VRM heatsinks en een uitbundige M.2 heatsink- cover. Waar de linkerzijde van het moederbord aardig wat bekijks trekt, is de rechterzijde van rustiger en biedt dit ruimte voor diverse aansluitingen. We vinden het gros van de aansluitingen op deze rechterzijde en de randen. Dit is gewoon goed ingedeeld, vooral de combinatie met een AIO houdt voldoende ruimte om nog een beetje te priegelen. Wanneer je er een flinke CPU-koeler op duwt zal het wat lastiger worden. Even wat pikante foto’s.

Niet te vergeten dat er best wat op dit moederbord aan specificaties te vinden is. Zo komen we de Realtek ALC S1220 audiochip/codec tegen. Een luxere variant van de ALC1220 met een eigen headset versterker voor hoge impedantie headsets. Deze is dus niet enkel weggelegd voor de high-end Maximus/Crosshair en Extreme line-up, ook de Strix Z390-Gaming mag van dit moois genieten. Idem dito voor de Intel 9560 WiFi module met Bluetooth 5, wederom een traktatie voor het moederbord en de eindgebruiker. Het PCI-e 3.0 x16 slot is netjes voorzien van een laagje van metaal, met daarboven de forse M.2 cover.

Aan de rechterzijde komen we de diverse connectors tegen, bestaande uit vier SATA poorten, een USB 3.1 generatie 1 header, een interne USB 3.1 generatie 2 header, een MEM_OK switch, thermal sensor connector en een Clear CMOS jumper. Mooie gegroepeerd allen redelijk toegankelijk. Hetzelfde geldt voor de diverse interne headers. Maak hier vooral gebruik van het meegeleverde pin-header verlengstukje, dit doet wonderen als de build eenmaal compleet is.

Gevolgd door de 24-pin ATX connector en de twee geheugenbanken. Tot maximaal 64GB aan geheugen en te overklokken tot 4500 MHz. Ondersteuning voor dual channel en XMP, iets wat redelijk te verwachten was, maar goed: ik neem het al te graag mee in de review.

Gevolgd door een nette stroomvoorziening. Laat ik niet te diep ingaan op het technische aspect. Het moederbord is uitgevoerd met kwalitatieve VRM’s. De Strix Z390-I Gaming kan overweg met de Intel Core i9 9900K en i7 9700K, zelfs een overklok moet dit bordje te baas kunnen. Gevoed door één enkele 8-pin CPU_Power connector. Verder vinden we een drietal 4-pin PWM headers op het moederbord, specifiek voor de CPU fan, één chassis fan en een AIO_PUMP connector. Tevens bevinden er zich er nog een twee 4-pin AURA RGB headers op het moederbord, en drie 4-pin PWM headers, niet slecht, naar mijn mening hadden dit er wel 4 of 5 mogen zijn.

Het geïntegreerde I/O trekt wel wat bekijks, vooral met de nette afwerking rondom de voorzijde van het moederbord, dit vormt eenheid in het ontwerp. Op het I/O vinden we de volgende aansluitingen: een DisplayPort en HDMI poort, twee USB 2.0 aansluitingen, twee USB 3.1 generatie 2 (Type-A, standaard) aansluitingen, drie USB 3.1 generatie 1 poorten, waarvan één Type-C, een RJ45 netwerkpoort, een optische audioaansluiting, vijf audio Jacks en de aansluitingen voor de antenne.

Het moederbord voelt voor een Mini-ITX moederbord enorm compleet aan. De uitstraling mag daarbij er ook zeker zijn. Puntje van kritiek is dat er maar 3 4-pin PWM headers op het moederbord zitten, voor de rest hoor je mij zeker niet klagen, heerlijk bord tot zover.

Ik heb de resultaten gecombineerd van eerdere Z390 reviews, dit lijstje vul ik later aan met meer Z390 moederborden, zodat je een goed beeld krijgt van de prestaties. Voor deze review heb ik een Intel Core i5 9600K gecombineerd op stock en 5GHz. Er volgt nu een overzicht met synthetische benchmarks gevolgd door een nabespreking van de resultaten.

Instelling 3: 5GHz alle kernen
[/list] Cinebench 15

Passmark 8 - CPU Mark

Blender - BMW Render - lager is beter

Kraken JavaScript Benchmark

3DMark - Fire Strike 1.1

Time Spy

Hoe interessant zijn de resultaten? Op het moment staan er vier moederborden in het lijstje. Overklokken naar 5GHz is peanuts, hier kunnen de heren en dames van Calvé jaloers op zijn. Resultaten ontlopen elkaar minimaal, waar we soms uitschieters zien. Een duurder moederbord wil niet per direct betere prestaties garanderen.

Wat de Asus ROG Strix Z390-I Gaming zo leuk maakt is het bouwen van een super high-end build, terwijl alles compact blijft. Een combinatie van dit moederbord met een Intel Core i9 9900K en een RTX 2080 Ti zorgt voor kippenvel, best wel ultiem toch? Leuk is om te zien dat het gewoon kan, zonder beperkingen. De VRM’s zijn opgewassen tegen een stevige overklok, ook als dit in combinatie met de eerdere genoemde 9900K moet, gewoon doen! De Z390-I Gaming weet erg goed mee te komen met de ATX-moederborden, een premium ATX-moederbord voor overklokken en deftige features is dus niet meer nodig, dit kan anno 2018 (bijna 2019) prima op een Mini-ITX moederbord.

De 9600K presteert gemiddeld 4 tot 5 procent beter dan de 8600K. Dit is een redelijk klein verschil. Het is vooral afwachten wat de prijzen gaan doen, indien de prijs van de 9600K dichterbij de 8600K komt, is het onbetwist de interessantere keuze. Niet alleen om de kleine winst in snelheid, maar ook om de gesoldeerde TIM van de processor. De processor is hierdoor net wat koeler, wat een fijne variabel is tijdens het overklokken. Het is hier ondertussen dood normaal om te wisselen tussen moederborden met de 9600K. Zonder écht denkwerk overklokken naar 5GHz, waarna er nog voldoende ruimte is om een stapje hoger te gaan.

De BIOS/UEFI heeft twee schillen als het om indeling gaat. De eerste schil is een eenvoudig overzicht met basale features als temperaturen, boot volgorde, tijd en datum, kloksnelheden en actieve ventilatoren. Bij Asus krijgt het eenvoudige overzicht de naamgeving ‘EZ Mode’, het zit hem in de naam! Bij EZ mode zit nog een optie ‘EZ Tuning Wizard’. Vanuit de EZ Mode kun je door naar de Q-Fan control optie, om aangesloten ventilatoren te beheren. Zichtbare opties als voluit, turbo en volledige snelheid zijn beschikbaar, ook kun je kiezen om iedere header zijn werk te laten doen via PWM. Alle fan-headers op het moederbord zijn 4-pin en ondersteunen PWM.

De Ez Tuning Wizard is niet meer wat het is. Dit bedoel ik niet in de negatieve zin. Ez Tuning Wizard is nu voor het instellen van ACHI/RAID, om dit eenvoudiger te maken. Wellicht geeft het inzichten en kan het ter ondersteuning dienen als probleemoplosser, omdat je nog vaak problemen leest over ACHI/IDE/RAID modi op diverse forums. Dit is niet specifiek op Asus gericht, zie het als een algemene opmerking.

Een nieuwe toevoeging is de AI Overclocking Guide. Een tool dat de variabelen van je computer analyseert. De tool haalt diverse parameters op, waaronder de CPU silicone kwaliteit en de potentie van de CPU-koeler. Met deze informatie blijft AI Overclocking sturen op de beste resultaten voor een overklok. Zo kwam ik al snel met de 9600K op 5GHz. Nog niet eerder gezien! Hier ga ik in de nabije toekomst zeker nog eens beter naar kijken.

In het Extreme Tweaker menu krijg je toegang om de computer over te klokken. Opties zoals core voltage zullen we hier verder aanpassen voor het overklokken. Wil je de Turbo modus uitschakelen, multiplier aanpassen of nog dieper in de voltages springen; AI Tweaker is het menu.

Advanced beschikt over de ‘fysieke’ onderdelen die we eerder zagen op het moederbord. Configuratie van de USB-poorten, het uitschakelen van de LAN-poort of SATA-poorten beheren.

Het monitor menu is verantwoordelijk voor het uitlezen van temperaturen en ventilatoren. Hier kun je kiezen of je wel of niet wilt uitlezen. Daarnaast bevindt zich het boot menu, waar we de Fast boot modus kunnen inschakelen, om nog sneller op te starten. Vaak in de praktijk wordt de UEFI post dan overgeslagen om snelheid te winnen. Tevens kun je ook een boot vertraging inschakelen, handig voor mensen die aan het overklokken zijn. Met een slow boot kun je gegevens / parameters veelal ook rustiger inladen.

De voorlaatste pagina is de tool pagina, hier kun je actieve videokaarten bekijken, en ook de PCI-e express snelheid / bandbreedte nagaan, de UEFI flashen, overklok profielen aanmaken en nog verder gegevens over het moederbord inzien.

En als laatste de save en exit pagina, gewoon F10 drukken en een kruisje slaan voor een stabiele overklok, tot zover de UEFI van de Asus ROG Strix Z390-I Gaming.

AURA AURA is niet meer weg te denken bij Asus moederborden, vooral de modernere moederborden zijn voorzien van dit kleurvolle goedje. De nieuwste versie van AURA krijgt steeds verder vorm. Fysiek op de moederborden komen we ook steeds meer AURA (4-pin) headers tegen, waar we voorheen een enkele header zagen, zijn het er nu al snel twee. Bij het hogere segment zijn er zelfs 4 tot 5 headers te vinden. Steeds meer apparatuur van diverse merken synchroniseren met elkaar, eindelijk kan je wel zeggen, het gerommel tussen verschillende software is niet gebruiksvriendelijk. AURA krijgt flink wat ondersteuning van diverse merken, een Cooler Master AIO kleurt bijvoorbeeld samen mooi op met deze nieuwere moederborden. Ook ARGB (addressable RGB) om LED-zones en specifieke LEDs aan te spreken is nu onderdeel van AURA. Je kunt in de software de headers benaderen en configureren, zodat alles synchroon loopt. Dit gaat erg eenvoudig.

Geweldige effecten blijven de regenboog modus, Flash and Dash, Glowing Yoyo en Starry-Night. Bij Flash and Dash in het speciaal gaan de LED-effecten los, a.k.a. discostijl. Na een halfuurtje stap je meestal over op een rustigere modus.

Tijd voor conclusie vorming. Wellicht is het fijn om deze conclusie redelijk compact te houden, om zo het kleine PCB van de Asus ROG Strix Z390-I Gaming te vereren. What’s hot and what’s not?

Een high-end build op een Mini-ITX moederbord klonk voorheen wat exotisch, vooral met al het multi-GPU geweld. Nu dit landschap aan multi-GPU setups een beetje begint te verschuiven, zien we weer veel builds met één enkele videokaart. Videokaarten met voldoende kracht, al denkende aan een RTX 2070, 2080 en 2080 Ti, één-voor-één respectabele videokaarten. NVLink mag voor een multi-GPU setup een deftige oplossing zijn, vaak zien we in de praktijk nog steeds één enkele videokaart. Dit heeft niet enkel te maken met het schalen van de videokaarten, veel games zijn vooralsnog nauwelijks multi-GPU geoptimaliseerd. Dit maakt de combinatie van een Mini-ITX moederbord als de Strix Z390-I Gaming, een Intel Core i9 9900K en een RTX 2080 Ti niet alleen gruwelijk leuk, maar ook gruwelijk krachtig.

Qua look en feel is dit moederbord bijna alles wat mijn hart verlangt. Het ontwerp vanaf het geïntegreerde I/O wat grotendeels de linkerzijde van het moederbord bedekt richting de VRM heatsinks heeft een puike uitstraling. Dit samen met de kleuraccenten en de forse M.2 cover maken dit moederbord schattig en stoer tegelijkertijd. Qua ontwerp doen de heren en dames bij Asus hun best. Iedere keer denk ik: “dit is ‘m, beter dan dit gaat het niet worden als het om ontwerp gaat." En toch weet het merk mij weer opnieuw te verassen.

Met een prijs van 245 euro is de Strix Z390-I Gaming niet goedkoop. Vergelijkingen met de concurrentie zijn er zeker, waar het gros betaalbaarder is. De essentie van dit moederbord zit hem vooral in de ‘mok aok ha’ wat Flakkees dialect is voor: wil ik ook hebben. Alles trotste Flakkeenaar (nu begint het sentimenteel te worden) is de Strix Z390-I Gaming een moederbord waar je aandacht op gevestigd is. Als dit moederbord onderdeel van de build moet gaan uitmaken, is het bijna onvermijdelijk om nog van gedachten te veranderen, mits het budget erop toegespitst is.

Dan nog even de features: zeer fatsoenlijk en vergelijkbaar aan dat van een ATX-moederbord. Nu zijn er tal ATX-moederborden die goedkoper zijn, of vergelijkbaar van het Asus kamp in deze prijscategorie. Vooralsnog is het nog steeds dat Min-ITX moederborden wat duurder zijn, mede door de complexiteit van het bordontwerp. Dan heb ik het over de plaatsing van componenten en indeling van de printplaat. Verder weet de Strix Z390-I Gaming features zoals WiFi, Bluetooth versie 5, een Realtek ALC 1220S, RGB-headers, USB 3.1 generatie 1 en 2 en twee M.2 sloten zeer elegant te combineren. Dit gaat mooi samen met het uitstekende softwarepakket van Asus en de gebruiksvriendelijke BIOS/UEFI. Hij is dan wel weer aan de prijs, maar veel beter op het gebied van Mini-ITX kom ik nu niet tegen, een prestatie van Asus!