Review: ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4

Review: ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4

• Productpagina

• Specificaties
• Chipset - Z790
• Showcase
• BIOS/UEFI
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

Het Z790-segment aan moederborden loopt uit van verschillende vormfactoren, van low naar high-end, en vervolgens weer gepaard gaat met verschillende vraagprijzen. In dit spectrum kan je nog kiezen tussen een moederbord met DDR4 of DDR5-geheugensloten, wat op zijn beurt ook invloed heeft op de vraagprijs. Heb je in je huidige systeem een DDR4-kit met strakke timings en is het hoofddoel gaming? Dan is de upgrade-waardigheid naar DDR5 nietswaardig.

Dit brengt mij bij de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4 - een ATX-moederbord met DDR4-ondersteuning. De Strix-line-up is trouw aan deftige specificaties die net onder de befaamde Maximus line-up zit van ROG. Kijken we naar de Strix-modellen met DDR5-geheugensloten, waaronder de ASUS ROG Strix Z790-F Gaming WiFi, dan is dit model al snel 80 tot 100 euro duurder.

Laat ik de verdere specificaties reserveren voor het opvolgende hoofdstuk; er valt namelijk genoeg te vertellen. De ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4 is verkrijgbaar bij onze webshoppartner Megekko. Bovenaan de review vind je de actuele webshopprijs.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

In de basis heeft de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming een 16+1 powerfasedesign met 70A MOSFETS/VRM’s. Waarvan er zestien bedoeld zijn voor de Vcore en één voor het overklokken van het DDR4-werkgeheugen. Native is geen ondersteuning voor PCIe 5.0 x4 (Gen5) M.2 SSD’s, hoewel de duurdere moederborden uit het ROG Maximus hier middels een Hyper M.2-insteekkaart wel ondersteuning voor bieden; in dit geval met een omweggetje. Het bovenste PCIe-slot betreft wel een PCIe 5.0 x16-slot - hoewel ik hier de meerwaarde op het moment ook nog wat van betwijfel, gezien het feit dat de nieuwe Nvidia RTX 4000 line-up allemaal gebaseerd zijn op PCIe 4.0.

Totaal telt het moederbord één PCIe 5.0 x16-slot, twee PCIe 4.0 x16-sloten en één PCIe 3.0 x1-slot. Ondanks het gemis aan ondersteuning voor een PCIe 5.0 x4 (Gen5) M.2 SSD, is er wel ondersteuning voor vier PCIe 4.0 x4 (Gen4) M.2 SSD’s, waarvan twee sloten tot 22110-vormfactor en twee tot 2280-vormfactor. Totaal kan je 128GB aan DDR4-werkgeheugen huisvesten met snelheden tot 5333 MHz.

De ASUS ROG Strix Z790-A Gaming komt in een wit met zilver jasje die enigszins doet denken aan de Prime series moederborden van ASUS. Laten we het moederbord nader bekijken in de showcase.

Intel Raptor Lake brengt met de Z790-chipset nipt veranderingen met zich mee versus de Z690-chipset dat eerder uitkwam in 2021 met Intel Alder Lake. Hieronder bespreken we de belangrijkste aspecten ter ondersteuning en voor verdere besluitvorming.

Z790 versus Z690

Het is belangrijk om te weten dat beide chipsets gebaseerd zijn op processorvoet, LGA1700. Met deze bijkomstigheid zijn Intel Raptor Lake en Intel Alder Lake processoren uitwisselbaar op zowel Z790 als Z690-moederborden. Valt de keuze op Intel Raptor Lake in combinatie met een Z690-moederbord, dan dien je het allernieuwste BIOS te flashen op het moederbord naar keuze, waar een Z790-moederbord dit out-of-the-box ondersteunt.

Met de Z790-chipset komt er een klein beetje meer ruimte voor downstream PCIe-connectiviteit in de vorm van PCIe 4.0-lanes. De Z690-chipset levert twaalf PCIe 4.0-lanes en zestien PCIe 3.0-lanes, waar de Z790-chipset twintig PCI 4.0-lanes bezit en tot maximaal acht PCIe 3.0-lanes levert. Zo kan je beschouwen dat de Z790-chipset langzamere PCIe 3.0-lanes inwisselt voor snellere PCIe 4.0-lanes. Hiermee ontstaat er meer bandbreedte voor connectiviteit zoals meerdere M.2 SSD’s, USB 4.0 en Thunderbolt 4. In de basis levert de Z790-chipset ook één extra USB 3.2 Gen 2×2 poort.

Met de bovenstaande alinea op het netvlies zijn de veranderingen tussen Z790 en Z690 nipt te noemen. Meer bandbreedte dankzij de verschuiving van PCIe 3.0-lanes naar PCIe 4.0-lanes lijken vooral de sleutel te zijn naar de voornaamste verandering. Waar een extra USB 3.2 Gen 2×2 poort een fijne bijkomstigheid is, maar zeker geen grote gamechanger is wat mij betreft. In de basis tolereert Intel Raptor Lake hogere doorvoersnelheden in combinatie met Z790 als het om werkgeheugen gaat, hier zien we een verschuiving van DDR5-4800 naar DDR5-5600. Nu gaat DDR5-4800 uiteraard gewoon ook samen.

PCIe 5.0 CPU-lanes

Om zaken verder te concretiseren aangaande de CPU-lanes, ofwel lanes die afkomstig zijn van de processor blijven zaken op dit vlak ongewijzigd. Intel Raptor Lake processoren, de 13e-generatie zijn net als Intel Alder Lake processoren, de 12e-generatie in het bezit van 20 CPU-lanes. Deze zijn opgedeeld in zestien PCIe 5.0-lanes en vier PCIe 4.0 lanes.

In de diverse besprekingen en reviews aangaande AMD Ryzen 7000 en de X670E, X670, B650E en B650-chipsets is PCIe 5.0 vooralsnog toekomstmuziek. Met het gemis aan PCIe 5.0 videokaarten en PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s dienen we geduldig te blijven. Overigens kan ik wel stellen dat Intel Alder Lake met de Z690-chipset vooruitstrevend was in 2021, aangezien er hier al volledige ondersteuning was voor PCIe 5.0. Dit roept tegelijkertijd een dubbelgevoel op; praktisch gezien zijn de PCIe 5.0-lanes tot zover effectief onbruikbaar geweest.

Z790 versus X670E

De keuze voor Intel en AMD kan de nodige emoties oproepen. Voor sommige is het enkel blauw of rood. Objectief gezien sta ik hier volledig los van, het is belangrijk om te kijken naar de geboden prestaties in verhouding met de prijs. Uiteraard speelt de chipset daarin ook een belangrijke rol, wat zijn nu exact de verschillen tussen Intel Z790 en AMD X670E?

Zoals eerder besproken in dit hoofdstuk beschikt de Z790-chipset over twintig PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. Het X670E-chipset levert met zijn dubbele Promontory 21-chip twaalf PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. In de basis levert de Z790-chipset met acht PCIe 4.0-lanes meer bandbreedte wat inherent staat aan meer connectiviteitsmogelijkheden.

Toch is er nog een addertje onder het gras. De Z790-chipset levert in combinatie met een Intel Raptor Lake-S processor geen native ondersteuning voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Hier viert AMD zijn zegen omwille het feit dat er wel native ondersteuning is voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Deze kenmerk moet je toerekenen aan de processor, ofwel de aanwezige CPU-lanes. De Ryzen 7000 processoren bieden vierentwintig PCIe 5.0 CPU-lanes, hiermee is er zelfs native ondersteuning voor twee PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s. De keuze om dit te benutten is het spel der bandbreedte en ligt dus volledig bij de moederbordfabrikanten zelf. De restrictie vanuit AMD is dat er minimaal één PCIe 5.0 (Gen5) slot aanwezig moet zijn.

Met native zeg ik niet dat er geen PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD ondersteuning is op Z790. Ook hier krijgen moederbordfabrikanten de ruimte om te spelen met bandbreedte. De concessie die men moet maken is het opdelen van de aanwezige PCIe 5.0 x16-slot naar een x8/x8-configuratie om zo ruimte te maken voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Het “PCIe 5.0 toepassingsgebied" kan sterk per moederbord verschillen, waar de duurdere Z790-moederborden veelal trucjes hebben met switches en/of meegeleverde insteekkaarten. Met dat gezegd te hebben is er op dit vlak weinig veranderd ten opzichte van het Z690-platform.

Geheel in stijl komt de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4 in een wit met zilveren verpakking. Inhoud bestaat uit het moederbord, een handleiding, ROG-stickers, twee zwarte SATA-kabels, een Wi-Fi/Bluetooth antenne en een ROG/Strix-sleutelhanger.

Wat mij betreft valt de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4 goed in de smaak met zijn stijl - overigens waren mede redactieleden het hiermee volledig eens. De wit met zilveren designkeuze is erg specifiek, maar maakt een thema-build daarmee goed toegankelijk. Qua stijl beoogt het moederbord naar mijn mening extravagant versus de volledige zwarte Strix-moederborden.

Het moederbord is bedekt met forse aluminium heatsinks rondom de VRM’s heatsinks. In harmonie loopt dit door van het moederbord I/O richting de M.2-sloten, die ieder op hun beurt netjes voorzien zijn van een M.2-heatsink. Het betreffen vier PCIe 4.0 x4 (Gen4) M.2-sloten. Het PCIe 5.0 x16-slot - het bovenste PCIe-slot op het moederbord is voorzien van extra versterking.

Het audiogedeelte; SupremeFX bestaat uit een Realtek ALC4080 in combinatie met Savitech SV3H712 DAC. De Savitech SV3H712 is een audio D/A-converter met hoofdtelefoonversterker met als focus hoogwaardige audiokwaliteit.

Zoals gebruikelijk is er een collectie aan connectoren en headers onderaan het moederbord te vinden. In het geval van de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4 bestaan deze uit vier 4-pin fan-headers, twee 3-pin ARGB-headers, twee USB 2.0-headers, en de algemene pin-headers voor het front I/O.

Op de rechterzijde van het moederbord zitten vier haakse SATA-poorten, een USB 3.2 Gen2-header, een USB 3.2 Gen 2×2 header en een 24-pin ATX-connector. Iets wat ik mis op de bovenhoek van dit moederbord is een Q-post-scherm, deze had er bij voorkeur wel op mogen zitten. Wel is de PCIe Q-Release-knop vertegenwoordigd op dit moederbord; een heerlijke feature. Dit is een fysieke knop die de videokaart (of een PCIe-insteekkaart) loslaat, ofwel ontgrendelt. Je zit dus niet meer te klooien tussen een forse heatsink van je CPU-koeler en het vergrendelingssysteem van een traditionele PCIe-slot. Met een test bench en het vaak verwisselen van kaarten, is de toevoeging van de PCIe Q-Release-knop een geschenk.

Bovenaan het moederbord bevindt zich een 3-pin ARGB-header, een 4-pin RGB-header, een 4-pin fan header voor de CPU-fan, twee 8-pin CPU-powerconnectoren met daarnaast nog één 4-pin fan-header voor de optionele CPU-fan.

Het 16+1 powerfasedesign met 70A MOSFETS/VRM’s liggen getemd onder een forse aluminium heatsink. Opvallend detail is dat er dicht op de LGA 1700-socket nog een tweetal 4-pin fan-headers te vinden zijn. Dit brengt het totaal op acht 4-pin fan headers - royaal.

Het I/O maakt het design; het algehele ontwerp van dit moederbord compleet - de blikvanger. Het moederbord I/O is rijkelijk voorzien met genoeg connectiviteitopties, bestaande uit een HDMI-poort, een DisplayPort, een CMOS-resetknop, een BIOS-knop, twee USB 2.0 poorten, vier USB 3.2 Gen1 poorten, Pacman (lol), drie USB 3.2 Gen2 poorten waarvan één Type-C, een USB 3.2 Gen 2×2 Type-C poort, twee SMA-aansluitingen voor de meegeleverde antenne (Wi-Fi 6E en Bluetooth 5.3), een optische audio-ingang en vijf audiojacks.

Het BIOS/UEFI heeft twee schillen als het om indeling gaat. De eerste schil is een eenvoudig overzicht met basale features zoals temperaturen, bootvolgorde, tijd en datum, kloksnelheden en geïnstalleerde ventilatoren. Bij ASUS krijgt het eenvoudige overzicht de naamgeving ‘EZ Mode’ - het zit hem in de naam. Bij EZ-mode zit nog een optie ‘EZ-Tuning Wizard’. Vanuit de EZ Mode kun je door naar de Q-Fan control-optie om aangesloten ventilatoren te beheren. Zichtbare opties als voluit, turbo en volledige snelheid zijn hier beschikbaar. Ook kun je daar kiezen om iedere header zijn werk te laten doen via PWM. Alle fan-headers op het moederbord zijn 4-pins en ondersteunen PWM.

In het Extreme Tweaker menu krijg je toegang om te overklokken. Opties zoals core voltage zullen we hier verder aanpassen voor het overklokken. Wil je de Turbo modus uitschakelen, multiplier aanpassen of nog dieper in de voltages springen; AI Tweaker is het menu.

Advanced beschikt over de ‘fysieke’ onderdelen die we eerder zagen op het moederbord. Configuratie van de USB-poorten, het uitschakelen van de LAN-poorten of SATA-poorten beheren.

Het monitormenu is verantwoordelijk voor het uitlezen van temperaturen en ventilatoren. Hier kun je kiezen of je wel of niet wil uitlezen. Daarnaast bevindt zich hier het boot-menu, waar we de Fast boot-modus kunnen inschakelen voor een lagere opstarttijd. Vaak in de praktijk wordt de UEFI-post dan overgeslagen om snelheid te winnen. Tevens kun je ook een boot-vertraging inschakelen; handig voor mensen die aan het overklokken zijn. Met een slow boot kun je gegevens/parameters rustiger inladen.

Als eindnoot: dit is een moederbordreview. Hier kijken we specifiek naar productiviteit en synthetische resultaten. Diepgaandere resultaten aangaande processor, temperatuur en gameresultaten zijn bestemd voor onze processor- en videokaartreviews. Hoewel we bij nieuwe CPU-lanceringen c.q. architecturen veelal de reviews uitbreiden met een goede dosis aan gameresultaten.

Hieronder zijn resultaten te zien van de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming WiFi D4 tegenover andere Z790 of Z690-moederborden. Het doel is om in dit hoofdstuk een algemene indruk van prestaties te geven. Prestatieverschillen tussen moederborden zijn veelal marginaal en niet te herleiden in de praktijk, kortom: het verschil is niet significant. Belangrijker gespreksonderwerp bij moederborden zijn zaken zoals de prijs, features en algemene kenmerken. Er is in de basis getest met een Intel Core i9-12900K, gezien we deze processor in eigen bezit hebben en consistent kunnen opvoeren. Voor de Intel Core i9-13900K resultaten verwijs ik je graag door naar onze geschreven review.

Een laatste doch belangrijke opmerking is het gebruik van MSI Game Boost bij de geteste MSI-moederborden - een optionele overklokinstelling die de processor daadwerkelijk overklokt. Het gebruik daarvan is enkel aan te raden met goede koeling, waarbij het niet gegarandeerd is dat de overklok stabiel is, noch blijft. Wel laat het hieronder de potentie van de instelling zien met een enkele druk op de knop tegenover andere merken.

Benchmarks, rendering en compiling

De ASUS ROG Strix Z790-A Gaming zal ongetwijfeld met zijn wit/zilveren uitstraling menig hart snel doen slaan. Hier op de redactie waren we positief verrast bij het openen van de doos. Weet de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming ook in de volledige linie doen te verassen? Je leest het in deze eindconclusie.

Ben je fervent gamer en is dit het hoofddoel van je systeem? Dan is een Z790-moederbord met DDR4-geheugensloten een prima keus. Voor gaming bewijst DDR5 zich niet waardig genoeg om grote FPS-verschillen op het beeld te doen toveren. Voor workloads is het een ander verhaal. De combinatie van een Z790-moederbord met DDR4-geheugensloten en hergebruik van je huidige DDR4-kit beoogt vooralsnog erg interessant.

Blijf ik in het spectrum aan Z790-moederborden met DDR4-geheugensloten, dan valt de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming in het luxere programma. Ik heb inmiddels ook wat ASRock-moederborden in handen gehad, die weliswaar minder mogen kosten, maar ook beknibbelen op eigenschappen zoals connectiviteit en de geboden snelheden daarvan. Onder de streep blijft dit een keuze afgestemd op je budget.

De ASUS ROG Strix Z790-A Gaming heeft vier PCIe 4.0 x4 (Gen4) M.2-sloten, een PCIe 5.0 x16-slot, USB 3.2 Gen 2×2 op het moederbord I/O in de vorm van Type-C en nog eens een interne USB 3.2 Gen 2×2 header voor Type-C aansluiting aan de voorzijde van je behuizing. Totaal telt het moederbord inclusief de interne headers ondersteuning voor zeventien USB-poorten. Verder geniet je van een hoogwaardige Realtek ALC4080 audiochip, een variant die ook te vinden is op de hoger gesegmenteerde ROG Maximus moederborden. Hetzelfde geldt voor de aanwezige Wi-Fi 6E-verbinding samen met Bluetooth 5.3.

Zonder twijfel kan ik stellen dat de ASUS ROG Strix Z790-A Gaming een hoogwaardig Z790-moederbord is met DDR4-geheugensloten. Het moederbord levert een gezonde dosis aan connectiviteit, is goedkoper dan zijn DDR5-tegenhanger en levert voor gaming vergelijkbare prestaties als op DDR5.