Review: Cooler Master MasterLiquid ML360 Sub-Zero

Review: Cooler Master MasterLiquid ML360 Sub-Zero

• Productpagina

• Specificaties
• Showcase
• Resultaten
• Conclusie

De Cooler Master MasterLiquid ML360 Sub-Zero is een extreme waterkoelingset (AIO). Beter gezegd en heel specifiek is het een Cryo-waterkoeler die onder de 0 graden Celsius duikt tot maximaal -30 graden Celsius. Dat klinkt wat mij betreft heel interessant, maar is tegelijkertijd ook nog ontzettend niche.

Niche is overigens niet verkeerd, beter nog, het maakt deze Cryo-waterkoeler juist zo interessant om te testen. In samenwerking met Intel lanceerde Cooler Master haar Sub-Zero, specifiek voor het Intel Z490-platform en de K(F)-modellen aan processoren. Inmiddels is er ook ondersteuning voor het Intel Z590-platform en ook hier de K(F)-modellen.

Het samenspel van Intel en Cooler Master resulteert in een fors waterblok, een aparte pomp en een 360mm-radiator. Er worden drie SF120R-fans meegeleverd. De Cooler Master MasterLiquid ML360 Sub-Zero kost op het moment van schrijven circa € 339,-.

Een overzicht van de specificaties:

Terugkomend op de inleiding: de Sub-Zero is een Cryo-waterkoeler. Het betreft hier een 360mm-AIO met een ingebouwde thermo-elektrische koelplaat - die zit verwerkt in het waterblok. In het waterblok is geen pomp verwerkt; deze zit apart op het slangencircuit van de Sub-Zero. De thermo-elektrische (TEC) koelplaat moet koeling leveren die lager is dan de omgevingstemperatuur, zowel idle als onder hoge belasting van de processor.

De pompbehuizing beschikt over een TEC-plaat van 52×52 mm. Deze heeft ingebouwde sensoren voor temperatuur en het dauwpunt. Op het punt waar de baseplate contact maakt met de processor zit een condensatiebarrière om kortsluiting of geleiding van condens te voorkomen. TEC maakt gebruik van elektrische stroom om op zijn beurt een warmtestroom te creëren. Dit is een samenspel van warm en koud - beter bekend als het Peltier-effect.

Het Peltier-effect ontstaat op de TEC-plaat middels elektrische stroom die door de kruising vloeit (de TEC-plaat) die twee materialen vervolgens verbindt. Deze twee materialen geven per tijdseenheid warmte af of absorberen deze om het verschil in de chemische potentiaal van de twee materialen in evenwicht te brengen. Deze wisselwerking gaat enorm snel, waarmee het mogelijk is om sub-omgeving temperaturen te realiseren.

De radiator is vervaardigd van aluminium en verder hebben de pompbehuizing, pomp en fans ieder hun eigen aansluitingen. Gelukkig zijn er veel aansluitingen te combineren met de meegeleverde kabels. Nog iets opvallends van de Sub-Zero is het stroomverbruik. Deze kan tot maximaal 200 watt verbruiken; dit is om de TEC-technologie te voorzien van stroom. Houd dus rekening met een goede voeding, vooral als je dit combineert met een high-end videokaart.

De MasterLiquid ML360 Sub-Zero komt in een forse verpakking. De inhoud bestaat uit een handleiding, montage-onderdelen en de Sub-Zero zelf. Het geheel is een forse set en dit zeg ik niet enkel omdat er een 360mm-radiator op dit beest zit. De pompbehuizing en aparte pomp maken het geheel wat omvangrijker.

In de verpakking zit een klein doosje met de accessoires, bestaande uit de montage-onderdelen, waaronder een backplate, de afstandsbusjes en diverse schroeven voor de fans. Tevens levert Cooler Master een kabelsplitter mee om de drie fans en pomp op één kabel te kunnen aansluiten - deze verlangt een SATA-aansluiting voor de voeding. Voor communicatie vanaf de pompbehuizing is er Micro-USB naar een interne USB 2.0 aansluiting.

De set bestaat uit drie delen: de pompbehuizing, pomp en radiator. De pompbehuizing is vrij hoog, maar moet geen problemen opleveren voor hoog-profiel-werkgeheugen. Op de pompbehuizing zit een ledindicato; deze zit links onderin ten opzichte van het Cooler Master-logo. Diverse kleuren geven hun eigen betekenis: rood staat voor uit, blauw voor aan, groen voor Cryo-mode en paars voor regulatieloos. De Cryo-mode duwt temperaturen verder omlaag, waar je in de regulatieloze modus onder het dauwpunt verkiest. De getallen schieten dan naarmate tijd onder de 0 graden Celsius, iets wat ik persoonlijk erg tof vind om te zien.

Op de pompbehuizing zit Micro-USB naar een interne USB 2.0-aansluiting voor communicatie via het moederbord richting de software. Hiermee logt de MasterLiquid ML360 Sub-Zero zijn gegevens door. Op de pompbehuizing zit ook nog een 8-pins-PCIe-aansluiting voor voeding. De TEC-technologie vraagt dit vermogen, wat maximaal tot 200 watt kan oplopen. Je offert dus een PCIe-aansluiting (6+2-pin) op. Met de Cooler Master V850 Gold - V2 moest ik even zoeken. Standaard heeft de voeding vier PCIe 6+2-pin aansluitingen, waarvan er al drie naar mijn RTX 3080 gaan. Ik had gelukkig nog een 6+2-pins-extensiekabel liggen, zodat ik vanaf de GPU naar de pompbehuizing de afstand kon overbruggen. De meegeleverde kabels zijn namelijk niet op te splitsen - je trekt deze niet los van elkaar. Op deze wijze kon ik alsnog de MasterLiquid ML360 Sub-Zero voeden.

Op het slangencircuit zit ook nog de pomp. Deze verlangt een positie onder de pompbehuizing, dus lager dan de socket voor de beste werking. Met de meegeleverde bracket is het mogelijk om deze in diverse Cooler Master-behuizingen te monteren aan de voorzijde. Voeding gaat middels de meegeleverde splitterkabel, waar ook de drie fans op worden aangesloten. Voeding loopt vervolgens via een SATA-aansluiting en voor de communicatie met het moederbord sluit je deze aan op de CPU_FAN-header.

Standaard komt de MasterLiquid ML360 Sub-Zero met een laagje koelpasta. Aangezien dit een sample is die al bij diverse media is geweest, ontbreekt het laagje koelpasta op de onderstaande foto’s. Dit wil niet zeggen dat een Cryo-waterkoeler geen koelpasta verlangt, want deze dien je gewoon aan te brengen.

Het koperen koeloppervlak is fors en oogt robuust. Overigens geldt dat voor de volledige MasterLiquid ML360 Sub-Zero - het is een stevig geheel. De condensatiebarrière is op de foto’s goed zichtbaar; dit is een rubberen afsluiting die contact maakt met de printplaat rondom de socket. Deze voorkomt dat condensatie (vocht) bij de componenten van het moederbord kan komen, ter voorkoming van kortsluiting. Voor de regulatieloze modus heb je deze nodig. Zorg dan ook dat deze goed contact maakt met de printplaat, zonder openingen of kieren.

De set heeft een luxe uitstraling, al biedt deze geen RGB-verlichting voor de liefhebbers. Het gaat hier puur sang over het koelen van tot in de minnen, ofwel de TEC-technologie. Ik durf nu al te zeggen dat dit stukje hardware echt in het belang gemaakt is van de enthousiasteling.

Normaliter waag ik mij aan een hoofdstuk montage en informatie m.b.t. de testopstelling. Voor deze review laat ik dit onderdeel weg, mede doordat de testopstelling anders is dan normaal. Ik heb geen direct vergelijkingsmateriaal voor een Cryo-waterkoeler. Nu had ik de getallen onderling kunnen vergelijken, maar daar valt ook weer wat van te zeggen. We hebben namelijk de AMD-testbench voor koelerresultaten gepromoveerd tot werkcomputer. Voor de opkomende koelerresultaten maak je kennis met onze vernieuwde Intel Core i9 10900K-testbench. Laat het nu ook nét zo zijn dat de MasterLiquid ML360 Sub-Zero enkel werkt op het Z490 en Z590-platform, dus dit had ook niet samengegaan met onze AMD-testbench.

Wel is het belangrijk om te vermelden dat de prestaties kunnen verschillen in de praktijk. Denk hierbij aan variabelen als de kamertemperatuur, luchtverplaatsing (airflow) in je systeem, de gebruikte chip/processor en de instellingen als het om voltages gaat. Het resultaat kan ook per moederbord verschillen als je gebruik maakt van het automatisch overklokken van je systeem. Ieder moederbord pakt zijn pre-set voltages vanuit de BIOS, wat een groot verschil kan maken. De testen zijn zo zorgvuldig mogelijk afgenomen in een ruimte van 17 - 18 graden Celsius. De testen zijn zo praktisch mogelijk ingericht met de beschikbare middelen. Er is geen sprake van extra luchtverplaatsing door andere fans, het systeem bevindt zich in een open ruimte op de testbench.

Standaard heb ik gebruikgemaakt van de MasterGel Pro-koelpasta van Cooler Master. Hiermee krijgt de MasterLiquid ML360 Sub-Zero alsnog een “likje" Cooler Master-koelpasta. In deze review volgen geen testtabellen; enkel afbeeldingen met resultaten en een toelichting daarop. Hieronder een overzicht van de testbench met de aanwezige hardware.

Vooraf aan de bespreking van de resultaten nog een korte toelichting op het monteren van de MasterLiquid ML360 Sub-Zero. Het proces verlangt weinig inspanning, iets wat je op het eerste oogt niet zou verwachten, gezien de omvangrijke verschijning. Het is een gevalletje van backplate plaatsen, afstandsbusjes erop, koelpasta smeren en aandraaien maar met de van tevoren gemonteerde schroeven op de pompbehuizing.

Alles zit op zijn plek, dus het is tijd voor de benchmarks. Getest i.c.m. de Intel Core i7 11700K (stock) zonder aanpassingen in de BIOS. Als benchmarks zijn o.a. Cinebench-R23 gebruikt en Blender met de Classroom-benchmark. Overigens ziet benchmarken (en tijd) er totaal anders uit sinds de geboorte van mijn dochter, Avalon.

Met de Intel Cryo Cooling Technologie-software, die verplicht is voor de werking van de MasterLiquid ML360 Sub-Zero, stuur je de verschillende koelingsmodi aan. Wanneer ingeschakeld, draait de MasterLiquid ML360 Sub-Zero als een reguliere waterkoeler, zonder gebruik van de TEC-technologie. Met de korte test die beschikbaar is in de software analyseert het systeem de idle-temperatuur en het maximale verbruik van de processor. Op basis van deze gegevens maakt de software een profiel, waarna Cryo-koeling ingeschakeld kan worden. Het ledje op de pompbehuizing gaat dan van blauw (aan) naar groen (Cryo). Via het tray-icoon kan je eenvoudig wisselen tussen de modi.

Waar de Intel Core i7 11700K gemiddeld per kern rond de 27 - 28 graden Celsius zat, ging deze al redelijk snel omlaag naar de 16 - 17 graden Celsius met de Cryo-mode. Persoonlijk vind ik een winst van 10 tot 11 graden Celsius erg groot, anders gezegd: voor CPU-koelers is dit immens. Hier deed de Cryo-mode al zijn werk door 1 á 2 graden Celsius lager te gaan dan de omgevingstemperatuur. Hier spreken we dus al lichtjes van sub-omgeving temperaturen. Uiteindelijk is de sub-omgeving temperatuur taak weggelegd voor de regulatieloos-mode.

Gesproken over de regulatieloze modus: deze komt niet zonder risico’s. Vooraf aan het inschakelen duidt de software aan dat er condensatie kan ontstaan met als gevolg kortsluiting. Het is belangrijk om de rubberen afsluiting te controleren, deze moet een luchtdichte afdichting hebben op de printplaat rondom de socket. Eenmaal ingeschakeld begint de plezier. Naarmate tijd vliegen de getallen onder het vriespunt. Tot zoverre heb ik gemeten tot -16,8 graden Celsius.

Eerlijk is eerlijk: ik heb genoeg LN2-overklokkers gezien die onder het vriespunt gaan, maar om het vanuit mijn stoel hier op het kantoor te ervaren… tof! Ook is de inspanning t.o.v. een gebruikelijke waterkoeling (AIO-set) monteren niet anders. De Core Temp-software laat de resultaten op 0 graden Celsius staan, deze gaat namelijk niet verder dan onder het vriespunt. Met de tray-informatie is te herleiden op welke temperatuur de processor zit.

Nu is het niet alleen pracht en praal met de MasterLiquid ML360 Sub-Zero. De Cinebench-R23 benchmark maakt een degelijke vertalingsslag in de prestaties van deze Cryo-koeler. Met de regulatieloos-mode ingeschakeld, gaan de getallen van onder de nul al snel weer boven de nul met een multi-threaded belasting. Nu is dit niet zo vreemd, want de processor staat immers onder druk om zijn kunstje te doen. Wel is de kloof van onder de nul naar richting de 65 - 68 graden Celsius groot te noemen. De Cinebench-R23 benchmark is nog geen eens de zwaarste in zijn klasse. Bij Classroom zien we temperaturen van gemiddeld 70 - 75 graden Celsius onder load.

De Intel Core i7 11700K heeft hier inmiddels flink wat CPU-koelers gezien, vooral tijdens het testen van moederborden en videokaarten in de afgelopen periode. Het verschil met een 360mm-AIO-set en/of de Noctua NH-D15 is eigenlijk niet zo groot onder load. In veel gevallen presteert het gelijk en soms beter. Pak ik een single-threaded workload in Cinebench-R23, dan is de MasterLiquid ML360 Sub-Zero heer en meester. In de regulatieloos-mode gaat de temperatuur onder het vriespunt, terwijl Cinebench-R23 zijn cyclus draait. Hier kan ik op het moment geen kandidaat benoemen die het wint van de MasterLiquid ML360 Sub-Zero, met nadruk op een eenvoudige oplossing. Gemiddeld kwam ik uit op een temperatuur van -6 graden Celsius met de CPU (Single Core) benchmark in Cinebench R23.

Laat ik de laatste woorden overhouden voor de eindconclusie van deze review. Komt de Cooler Master MasterLiquid ML360 Sub-Zero zijn belofte na? Mogen we sub-omgeving temperaturen verwachten, of is dat enkel iets wat weggelegd is voor Mr. Freeze van Batman & Robin? Je leest het in deze eindconclusie.

Onder het vriespunt? Het kan en lukt eenvoudig met de MasterLiquid ML360 Sub-Zero. De Cryo-waterkoeler is eenvoudig te monteren en duwt in minder dan een minuut de temperatuur onder het vriespunt. Het dauwpunt en vriespunt zijn overigens verschillend, het dauwpunt is een logisch gevolg om richting het vriespunt te gaan, dan wel met de TEC-technologie van deze Cryo-waterkoeler. Kortom: Mr. Freeze mag zijn plaats delen met de MasterLiquid ML360 Sub-Zero - de Cryo-waterkoeler is geslaagd.

Het magische moment dat je onder het vriespunt gaat, is zeer tof om te ervaren. Nu heb ik tig CPU-koelers in handen gehad, maar niet eerder deed een consumentenkoeler dit trucje. Voor mij persoonlijk is het dus een nieuwe ervaring vanuit huis. Normaal was dit weggelegd voor de diehard-overklokkers die ik op streams of evenementen zag. Nu doe ik het in mijn eigen bubbel vanuit huis, met Avalon aan mijn zijde.

Voor multi-threaded workloads levert de MasterLiquid ML360 Sub-Zero gewoon solide prestaties. Dit is in lijn met degelijke 360mm-waterkoelers (AIO’s) en high-end luchtkoelers. Doet de MasterLiquid ML360 Sub-Zero in zijn Cryo en regulatieloze modus beter presteren? Nee, dat dan nét weer niet. De ASUS ROG Ryujin 360 presteert in sommige gevallen soms nipt beter. Maar goed, desondanks zijn de koelprestaties van hoog niveau.

Onder single-threaded workloads presteert de MasterLiquid ML360 Sub-Zero fenomenaal. In Cinebench-R23 zit ik gemiddeld op -6 graden Celsius, iets wat ik een prestatie vind. Wel is de realiteit dat gebruik van een pc de combinatie van single en multi-threaded applicaties verlangt, dus veelal zit je daarmee boven het vriespunt. Nog een puntje van aandacht is de geluidsproductie, want de pomp én fans zijn goed aanwezig. Tevens is het verbruik van de MasterLiquid ML360 Sub-Zero hoog ten opzichte van een reguliere AIO-set of CPU-luchtkoeler.

De MasterLiquid ML360 Sub-Zero maakt een niche markt veel aantrekkelijker. Het is een product dat net zo eenvoudig installeert als een reguliere waterkoeler (AIO). Voor single-threaded prestaties is deze Cryo-waterkoeler heer en meester. Onder het vriespunt gaan is niet alleen heel koud; het is vooral genieten van een stukje techniek… of moet ik zeggen, TEC-niek? In multi-threaded omgevingen schuift de MasterLiquid ML360 Sub-Zero qua prestaties richting de overige high-end waterkoelers.

Niet te vergeten dat dit sub-omgeving-beest circa € 339,- kost op het moment van schrijven. Het is een hoop geld om je processor onder de nul graden te zien gaan. Mocht je daar gecharmeerd van zijn en de techniek die er bij komt kijken, dan is de Cooler Master MasterLiquid ML360 Sub-Zero een perfecte keuze. Tevens is het een unieke keuze, want eerlijk is eerlijk: Cooler Master zet met deze Cryo-waterkoeler een stukje innovatie neer. Om die reden verdient de Cooler Master MasterLiquid ML360 Sub-Zero een award.