Review: MSI MPG Z790 Carbon WiFi

Review: MSI MPG Z790 Carbon WiFi

• Productpagina

• Specificaties
• Chipset - Z790
• Showcase
• BIOS/UEFI
• Testomgeving
• Resultaten
• Conclusie

Met de komst van Intel Raptor Lake is MSI wederom van de partij met o.a. haar line-up aan Carbon-moederborden. De MSI MPG Z790 Carbon WiFi representeert PCIe 5.0, DDR5-ondersteuning, USB 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps) en Wi-Fi 6E samen met Bluetooth 5.3. In de basis is het moederbord voorzien van een 19+1+1 powerfasedesign - hierover meer in de review.

Met dat gezegd hebbende: laat ik de verdere specificaties reserveren voor het opvolgende hoofdstuk, want er valt genoeg te vertellen. De MSI MPG Z790 Carbon WiFi is verkrijgbaar bij onze webshoppartner Megekko. Bovenaan de review vind je de actuele webshopprijs.

Hieronder treffen we de specificaties aan;

Terugkomend op de basis; de MSI MPG Z790 Carbon WiFi heeft een 19+1+1 powerfasedesign. Dit powerdesign bestaat uit MOSFETS/VRM’s met een waardering van 105A - heftig. Rondom de VRM’s zit een beefy VRM-heatsink vervaardigd van aluminium. Het moederbord heeft één PCIe 5.0 x16-slot, één PCIe 4.0 x4-slot en één PCIe 3.0 x1-slot. Totaal telt het moederbord vijf M.2-sloten, waarvan vier PCIe 4.0 x4 (Gen4) en één PCIe 5.0 x4 (Gen5). De aanwezigheid van een on-board Gen5 M.2-slot is een mooie detail.

De MSI MPG Z790 Carbon WiFi biedt ondersteuning voor zeventien USB-poorten, zeven 4-pin fan-headers, drie RGB-headers waarvan twee ARGB en één RGB en zes SATA-poorten. Een deftig aspect op het I/O is een opgesplitst CMOS en Flash-knop samen met een Smart-knop. Deze Smart-knop activeert BIOS-gebonden instellingen - hetzij een specifieke overklok. Aan netwerkconnectiviteit is het moederbord uitgerust met een 2,5Gbps-ethernetpoort en Wi-Fi 6E. Voor audio is een hoogwaardige Realtek ALC4080 aanwezig.

Intel Raptor Lake brengt met de Z790-chipset nipt veranderingen met zich mee versus de Z690-chipset dat eerder uitkwam in 2021 met Intel Alder Lake. Hieronder bespreken we de belangrijkste aspecten ter ondersteuning en voor verdere besluitvorming.

Z790 versus Z690

Het is belangrijk om te weten dat beide chipsets gebaseerd zijn op processorvoet, LGA1700. Met deze bijkomstigheid zijn Intel Raptor Lake en Intel Alder Lake processoren uitwisselbaar op zowel Z790 als Z690-moederborden. Valt de keuze op Intel Raptor Lake in combinatie met een Z690-moederbord, dan dien je het allernieuwste BIOS te flashen op het moederbord naar keuze, waar een Z790-moederbord dit out-of-the-box ondersteunt.

Met de Z790-chipset komt er een klein beetje meer ruimte voor downstream PCIe-connectiviteit in de vorm van PCIe 4.0-lanes. De Z690-chipset levert twaalf PCIe 4.0-lanes en zestien PCIe 3.0-lanes, waar de Z790-chipset twintig PCI 4.0-lanes bezit en tot maximaal acht PCIe 3.0-lanes levert. Zo kan je beschouwen dat de Z790-chipset langzamere PCIe 3.0-lanes inwisselt voor snellere PCIe 4.0-lanes. Hiermee ontstaat er meer bandbreedte voor connectiviteit zoals meerdere M.2 SSD’s, USB 4.0 en Thunderbolt 4. In de basis levert de Z790-chipset ook één extra USB 3.2 Gen 2×2 poort.

Met de bovenstaande alinea op het netvlies zijn de veranderingen tussen Z790 en Z690 nipt te noemen. Meer bandbreedte dankzij de verschuiving van PCIe 3.0-lanes naar PCIe 4.0-lanes lijken vooral de sleutel te zijn naar de voornaamste verandering. Waar een extra USB 3.2 Gen 2×2 poort een fijne bijkomstigheid is, maar zeker geen grote gamechanger is wat mij betreft. In de basis tolereert Intel Raptor Lake hogere doorvoersnelheden in combinatie met Z790 als het om werkgeheugen gaat, hier zien we een verschuiving van DDR5-4800 naar DDR5-5600. Nu gaat DDR5-4800 uiteraard gewoon ook samen.

PCIe 5.0 CPU-lanes

Om zaken verder te concretiseren aangaande de CPU-lanes, ofwel lanes die afkomstig zijn van de processor blijven zaken op dit vlak ongewijzigd. Intel Raptor Lake processoren, de 13e-generatie zijn net als Intel Alder Lake processoren, de 12e-generatie in het bezit van 20 CPU-lanes. Deze zijn opgedeeld in zestien PCIe 5.0-lanes en vier PCIe 4.0 lanes.

In de diverse besprekingen en reviews aangaande AMD Ryzen 7000 en de X670E, X670, B650E en B650-chipsets is PCIe 5.0 vooralsnog toekomstmuziek. Met het gemis aan PCIe 5.0 videokaarten en PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s dienen we geduldig te blijven. Overigens kan ik wel stellen dat Intel Alder Lake met de Z690-chipset vooruitstrevend was in 2021, aangezien er hier al volledige ondersteuning was voor PCIe 5.0. Dit roept tegelijkertijd een dubbelgevoel op; praktisch gezien zijn de PCIe 5.0-lanes tot zover effectief onbruikbaar geweest.

Z790 versus X670E

De keuze voor Intel en AMD kan de nodige emoties oproepen. Voor sommige is het enkel blauw of rood. Objectief gezien sta ik hier volledig los van, het is belangrijk om te kijken naar de geboden prestaties in verhouding met de prijs. Uiteraard speelt de chipset daarin ook een belangrijke rol, wat zijn nu exact de verschillen tussen Intel Z790 en AMD X670E?

Zoals eerder besproken in dit hoofdstuk beschikt de Z790-chipset over twintig PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. Het X670E-chipset levert met zijn dubbele Promontory 21-chip twaalf PCIe 4.0-lanes en acht PCIe 3.0-lanes. In de basis levert de Z790-chipset met acht PCIe 4.0-lanes meer bandbreedte wat inherent staat aan meer connectiviteitsmogelijkheden.

Toch is er nog een addertje onder het gras. De Z790-chipset levert in combinatie met een Intel Raptor Lake-S processor geen native ondersteuning voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Hier viert AMD zijn zegen omwille het feit dat er wel native ondersteuning is voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Deze kenmerk moet je toerekenen aan de processor, ofwel de aanwezige CPU-lanes. De Ryzen 7000 processoren bieden vierentwintig PCIe 5.0 CPU-lanes, hiermee is er zelfs native ondersteuning voor twee PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD’s. De keuze om dit te benutten is het spel der bandbreedte en ligt dus volledig bij de moederbordfabrikanten zelf. De restrictie vanuit AMD is dat er minimaal één PCIe 5.0 (Gen5) slot aanwezig moet zijn.

Met native zeg ik niet dat er geen PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD ondersteuning is op Z790. Ook hier krijgen moederbordfabrikanten de ruimte om te spelen met bandbreedte. De concessie die men moet maken is het opdelen van de aanwezige PCIe 5.0 x16-slot naar een x8/x8-configuratie om zo ruimte te maken voor een PCIe 5.0 (Gen5) M.2 SSD. Het “PCIe 5.0 toepassingsgebied" kan sterk per moederbord verschillen, waar de duurdere Z790-moederborden veelal trucjes hebben met switches en/of meegeleverde insteekkaarten. Met dat gezegd te hebben is er op dit vlak weinig veranderd ten opzichte van het Z690-platform.

Van het zwarte c.q. stealthy ontwerp van de MSI MPG Z790 Carbon WiFi is op de verpakking nog vrij weinig van te zien; integendeel. Inhoud van de verpakking bestaat uit het moederbord, een gebruikershandleiding, diverse stickers inclusief labels, de Wi-Fi-antenne, een BIOS USB-stick, twee zwarte SATA-kabels en ARGB/RGB-extensiekabels.

De Carbon-look is wat mij betreft geëvolueerd ten opzichte van voorgaande generaties. De MSI MPG Z690 Carbon WiFi deed dit al deels, waar het Z590-model duidelijk nog meer carbon had op het I/O en de heatsinks. De afwerking op de MSI MPG Z790 Carbon WiFi is meer opgenomen in de heatsinks; het schild zelf. Daarmee vervalt de daadwerkelijke koolstofstructuur en oogt het naar mijn mening strakker. De PCH-heatsink in het bijzonder kan ik waarderen met de aanduidingen: DDR5-werkgeheugen, PCIe 5.0 x16, PCIe 5.0 x4 (Gen5) M.2 en de vermelding van Wi-Fi 6E. Het moederbord wil duidelijk wat delen aangaande zijn specificaties.

Ik ga van start op de linkeronderhoek van het moederbord. Hier is de Realtek ALC4080 gehuisvest samen met Gouden Nichicon-condensatoren. In het verlengde is een rits aan aansluitingen te vinden, ofwel interne headers, bestaande uit een 4-pin RGB-header, een 3-pin ARGB-header, drie 4-pin fan-headers, twee USB 2.0 headers, een EZ LED Control-switch en de algemene interne headers voor de kabels richting het front I/O van de behuizing.

Aan de rechterzijde van het moederbord zijn zes SATA-poorten te vinden, een interne USB 3.2 Gen1 header, een interne USB 3.2 Gen 2×2 header, de 24-pin ATX-connector, een 3-pin ARGB-header, twee 4-pin fan-headers en een q-post-scherm. Dat laatste is een aangename toevoeging.

Bovenaan het moederbord zitten nog twee 4-pin fan-headers, specifiek voor de CPU-fan en een optionele CPU-fan/AIO-pomp. In het verlengde achter de VRM-heatsink schuilen zich twee 8-pin CPU-powerconnectoren. Hier zien we uiteraard een uiting met twee keer 8-pins, mede door het krachtigere powerfasedesign.

Het 19+1+1 powerfasedesign is verdeeld over negentien stuks voor de Vcore, één voor de interne GPU van de processor en één voor het werkgeheugen. Ter verduidelijking; het betreffen hier MOSFETS/VRM’s van 105A per stuk. De aluminium heatsink is intern voorzien van een forse koperen heatpipe. Totaal is het mogelijk om 128GB aan DDR5-werkgeheugen te huisvesten. De overklokpotentie is op de officiële productpagina aangeduid tot/hoger dan 7600MHz.

Het schild vervaardigd van aluminium dient in samenhang als eindafwerking, maar dient primair als M.2-heatsinks en PCH-heatsink (de chipset heatsink). Onder iedere M.2-heatsink zit een thermische pad voor een betere warmteafvoer. Het moederbord I/O is afgewerkt met de MSI-draak die oplicht met RGB-verlichting wanneer ingeschakeld. Aansluitingen op het moederbord I/O bestaan uit een CMOS-knop, een Flash-knop, een Smart-knop, een HDMI-poort, twee USB 3.2 Gen1 poorten, zeven USB 3.2 Gen2 poorten waarvan één Type-C, een USB 3.2 Gen 2×2 poort in de vorm van Type-C, twee SMA-aansluitingen voor de Wi-Fi/Bluetooth antenne, een optische audio-ingang en vijf audiojacks.

MSI maakt gebruik van twee schillen in haar UEFI: een eenvoudig én geavanceerd overzicht. Het BIOS/UEFI betreft hier MSI Click Bios 5. Deze gaat alweer wat langer mee, maar beschikt naar ons inzien over de juiste mogelijkheden. Eenvoudig in beheer, overzichtelijk en veelal de belangrijkste opties op de voorgrond.

In de geavanceerde modus vinden we zes rechthoekige vakken met menu-instellingen. De bovenzijde van het eenvoudige overzicht blijft zichtbaar, mocht je nog wat willen aanpassen. De moederbordinstellingen (links) bestaat uit systeeminstellingen, aangesloten apparatuur, de werking van diverse controllers et cetera.

Het overklokmenu heeft een ingebouwde tune-functie voor het type koeler dat gemonteerd is. Verder bestaat deze uit twee schillen; basis en expert. In de expert-modus zijn meer mogelijkheden toegankelijk, waaronder het spelen met voltages.

De USB M-FLASH optie is toegankelijk via de BIOS van dit moederbord. Een zeer wenselijk toevoeging zijn de overklokprofielen - hier maken wij op kantoor gretig gebruik van. Het Hardware Monitor-menu stelt je in staat om aangesloten fans te beheren. Dit kan middels de gebruikelijke PWM-instellingen, maar ook volledig handmatig of DC.

Als eindnoot: dit is een moederbordreview. Hier kijken we specifiek naar productiviteit en synthetische resultaten. Diepgaandere resultaten aangaande processor, temperatuur en gameresultaten zijn bestemd voor onze processor- en videokaartreviews. Hoewel we bij nieuwe CPU-lanceringen c.q. architecturen veelal de reviews uitbreiden met een goede dosis aan gameresultaten.

Hieronder zijn resultaten te zien van de MSI MPG Z790 Carbon WiFi tegenover andere Z790 of Z690-moederborden. Het doel is om in dit hoofdstuk een algemene indruk van prestaties te geven. Prestatieverschillen tussen moederborden zijn veelal marginaal en niet te herleiden in de praktijk, kortom: het verschil is niet significant. Belangrijker gespreksonderwerp bij moederborden zijn zaken zoals de prijs, features en algemene kenmerken. Er is in de basis getest met een Intel Core i9-12900K, gezien we deze processor in eigen bezit hebben en consistent kunnen opvoeren. Voor de Intel Core i9-13900K resultaten verwijs ik je graag door naar onze geschreven review.

Een laatste doch belangrijke opmerking is het gebruik van MSI Game Boost bij de geteste MSI-moederborden - een optionele overklokinstelling die de processor daadwerkelijk overklokt. Het gebruik daarvan is enkel aan te raden met goede koeling, waarbij het niet gegarandeerd is dat de overklok stabiel is, noch blijft. Wel laat het hieronder de potentie van de instelling zien met een enkele druk op de knop tegenover andere merken.

Benchmarks, rendering en compiling

In het verleden heeft de Carbon-reeks altijd een solide ervaring weten te leveren voor het geld. Weet de MSI MPG Z790 Carbon WiFi zich hier ook aan te schalen? Je leest het in deze eindconclusie.

In de basis doet de Carbon-line-up van MSI mij altijd een beetje denken aan de Strix-line-up van ROG; veel features voor de dagelijkse gebruiker c.q. gamers. Opvallend detail is dat de MSI MPG Z790 Carbon WiFi een fysiek PCIe 5.0 x4 M.2-slot heeft. Niet eerder had ik een Z790-moederbord in handen waar dit direct op het moederbord zit. De duurdere Maximus-moederborden van ROG, waaronder de Z790 Hero, lost dit op met een meegeleverde M.2-insteekkaart. Met een werkelijk PCIe 5.0 x4 M.2-slot op de MSI MPG Z790 Carbon WiFi kan ik enkel zeggen; chapeau!

Naast het genoemde M.2-slot telt het moederbord nog eens vier PCIe 4.0 x4 M.2-sloten, waarmee het totaal op vijf M.2-sloten komt. USB 3.2 Gen 2×2 is in de vorm van een Type-C-aansluiting direct te vinden op de moederbord-I/O, evenals een interne header voor nog een Type-C-aansluiting. Totaal telt het moederbord zeventien USB-poorten en zeven 4-pins fan-headers - voldoende connectiviteit, al blijft Thunderbolt 4 buiten beschouwing.

Het powerfasedesign met een 19+1+1 configuratie verwelkomt zonder twijfel een Intel Core i9-13900K in de socket. De MOSFETS/VRM’s van 105 A per stuk liegen er niet om. Verdere aspecten zoals Wi-Fi 6E, Bluetooth 5.3 en een Realtek ALC4080-audiochip laten gewoon zien dat het om een proper moederbord gaat. Tevens kan ik stellen dat de Carbon-line-up wat volwassener geworden is door weliswaar minder “Carbon" te gebruiken. Deze details zijn nu meer opgenomen in het algemene heatsink ontwerp (schild) van het moederbord.

Onder de eindstreep haal je met de MSI MPG Z790 Carbon WiFi een zeer potent moederbord in huis. Het on-board PCIe 5.0 x4 M.2-slot is vooral een opvallend detail. Tenslotte zijn de afwerking en de algehele uitstraling van goed niveau, kortom, deze Carbon scoort wederom punten.